آیا تا به حال شنیده‌اید کسی به طور مداوم موهای سر، ابرو یا مژه‌هایش را بکَند؟ این رفتار ممکن است فقط یک عادت ساده نباشد، بلکه نشانه‌ای از یک اختلال روانی به نام وسواس موکنی یا اختلال موکنی باشد. این وضعیت یکی از زیرشاخه‌های اختلالات وسواسی-جبری (OCD) محسوب می‌شود که زندگی فرد را از نظر روانی، اجتماعی و حتی جسمی تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این مقاله به بررسی کامل این اختلال می‌پردازیم؛ از دلایل و علائم تا روش‌های درمانی مؤثر.
جهت مشاوره برای هم وطنان خارج از کشور روی لینک زیر کلیک کنید.
هموطنان خارج از کشور
برای رزرو وقت مشاوره حضوری روی لینک زیر کلیک کنید.
رزرو جلسه مشاوره حضوری
🧠 وسواس موکنی چیست؟
اختلال وسواس موکنی (Trichotillomania یا TTM) نوعی اختلال روانی است که فرد در آن به صورت وسواس‌گونه اقدام به کندن موی خود می‌کند. این رفتار ممکن است آگاهانه یا ناخودآگاه انجام شود و اغلب منجر به ریزش مو، لکه‌های خالی روی سر، یا آسیب به پوست شود. در موارد شدید، این اختلال می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس، اضطراب اجتماعی و حتی افسردگی منجر شود.
💬 آیا تریکوتیلومانیا فقط مخصوص افراد خاصی است؟
پاسخ کوتاه: نه! این اختلال ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد
اختلال موکنی معمولاً از سنین کودکی یا نوجوانی (حدود ۱۰ تا ۱۳ سالگی) آغاز می‌شود. در دوران کودکی، این رفتار ممکن است موقتی باشد، اما در نوجوانان و بزرگسالان، اغلب مزمن و بلندمدت است. آمار نشان می‌دهد که این اختلال در بزرگسالان، به‌ویژه زنان، شایع‌تر از مردان است به طوریکه ، زنان 9 برابر بیشتر از مردان به آن مبتلا می‌شوند.
شیوع موکنی در بزرگسالان حدود 0.5 تا 3.4 درصد تخمین زده شده است.
اختلال تریکوتیلومانیا چگونه بر بدن من تأثیر می‌گذارد؟
افراد مبتلا به اختلال موکنی (تریکوتیلومانیا) به‌طور وسواسی موهای خود را می‌کَنند، معمولاً یک تار در هر بار. بسیاری از افراد موهای خود را از یک نقطه مشخص می‌کَنند. شایع‌ترین نواحی که افراد از آن‌ها مو می‌کَنند شامل پوست سر، مژه‌ها، ابروها و موهای ناحیه تناسلی هستند.
تأثیرات اختلال موکنی به سن شروع اختلال نیز بستگی دارد:
در کودکان، کندن مو اغلب نوعی رفتار آرام‌بخش و خودتسکین‌دهنده است. معمولاً این رفتار با رشد کودک از بین می‌رود و اثرات بلندمدتی باقی نمی‌گذارد.
اما در نوجوانان و بزرگسالان، این اختلال معمولاً شدیدتر و مزمن‌تر است و می‌تواند پیامدهای جدی‌تری به دنبال داشته باشد، مانند:
- کم‌پشتی یا طاسی در نواحی خاص
- زخم یا عفونت پوست
- احساس شرم، اضطراب یا افسردگی به دلیل ظاهر ظاهری
به همین دلیل، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب اهمیت زیادی دارد.
اختلالات دیگری که همراه با اختلال موکنی (TTM) رخ می‌دهند
چندین اختلال روانی وجود دارند که احتمال بروز آن‌ها در کنار اختلال موکنی بسیار بیشتر است. این اختلالات ممکن است به‌صورت مستقل از TTM یا در نتیجه آن (به‌ویژه اضطراب و افسردگی) ایجاد شوند. این اختلالات شامل موارد زیر هستند:
- اختلال وسواس فکری-عملی (OCD): این اختلال اغلب به‌اشتباه به‌جای TTM تشخیص داده می‌شود.
- اختلال افسردگی اساسی (Major depressive disorder)
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات مصرف مواد (مانند الکل و مواد مخدر)
🧩 علائم اختلال موکنی را بشناسید
براساس DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی):
- کندن مکرر مو که منجر به ریزش قابل توجه مو شود
- تلاش‌های مکرر و ناموفق برای توقف این رفتار
- تأثیر منفی بر عملکرد اجتماعی، شغلی یا تحصیلی
- نبود دلایل پزشکی یا بیماری پوستی دیگر برای ریزش مو
- نبود اختلال روانی دیگر مانند اختلال بدریخت‌انگاری
📍 رایج‌ترین نواحی کندن مو کجاست؟
- سر (شایع‌ترین محل)
- ابروها و مژه‌ها
- موهای صورت
- ناحیه تناسلی
- بازو یا پاها
در برخی موارد، افراد حتی موهای کنده‌شده را می‌خورند (شرایطی به نام تریکوفاژیا) که می‌تواند به انسداد روده و نیاز به جراحی منجر شود.
🤯 دلایل اختلال موکنی چیست؟
علت دقیق این اختلال هنوز مشخص نیست، اما عوامل زیر در بروز آن دخیل هستند:
- ژنتیک: سابقه خانوادگی می‌تواند مؤثر باشد
- تغییرات مغزی: تفاوت‌هایی در ساختار یا عملکرد مغز افراد مبتلا دیده شده
- استرس یا اضطراب: کندن مو ممکن است روشی برای کاهش تنش یا کسالت باشد
- عادت: گاهی به صورت ناخودآگاه و به مرور زمان به یک عادت تبدیل می‌شود
🧪 تشخیص اختلال وسواس موکنی چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص این اختلال معمولاً با بررسی سابقه روانی، معاینه فیزیکی و در صورت لزوم، بیوپسی پوست برای رد بیماری‌های پوستی انجام می‌شود. بسیاری از افراد به دلیل شرم یا خجالت، درباره رفتار خود صحبت نمی‌کنند، که این موضوع می‌تواند روند تشخیص را به تأخیر بیندازد.
🧘♀️ درمان اختلال موکنی وجود دارد؟
اختلال موکنی معمولاً تک درمانی نیست. درمان اختلال موکنی (تریکوتیلومانیا) معمولاً ترکیبی از روان‌درمانی، دارو و اقدامات حمایتی است. در ادامه، مهم‌ترین روش‌های درمانی این اختلال آورده شده‌اند.
داروها:
- داروهای ضد افسردگی مانند SSRIها
- داروهای ضد روان‌پریشی برای متعادل‌سازی شیمی مغز
- داروهای ضد تشنج که ممکن است به کاهش تکانه‌های عصبی کمک کنند
- مکمل‌های غذایی مانند آمینواسیدها (نوتراسیوتیکال‌ها)
روان‌درمانی:
- درمان معکوس عادت (Habit Reversal Therapy): مؤثرترین روش برای درمان وسواس موکنی
- گروه‌درمانی و حمایت همسالان: کاهش احساس انزوا و افزایش انگیزه درمان
در مواردی که کندن مو باعث زخم یا اسکار پوستی شده، ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص پوست یا جراح پلاستیک برای ترمیم پوست وجود داشته باشد.
جهت مشاوره برای هم وطنان خارج از کشور روی لینک زیر کلیک کنید.
هموطنان خارج از کشور
برای رزرو وقت مشاوره حضوری روی لینک زیر کلیک کنید.
رزرو جلسه مشاوره حضوری
⚠️ عوارض و خطرات وسواس موکنی
- کاهش اعتماد به نفس شدید
- اختلال در روابط اجتماعی و شغلی
- زخم، عفونت و اسکار پوستی
- انسداد روده در صورت بلع موها
- افسردگی و اضطراب
🕒 پیش‌آگهی و مدت زمان اختلال موکنی
میانگین طول مدت این اختلال حدود ۲۲ سال است. در برخی موارد، افراد در دوره‌هایی دچار عود یا فروکش علائم می‌شوند. هرچه زودتر اختلال تشخیص داده شود، احتمال موفقیت درمان بیشتر خواهد بود.
❤️ زندگی با وسواس موکنی
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با این اختلال دست و پنجه نرم می‌کنید:
- با صداقت احساسات و تجربیات خود را با درمانگر در میان بگذارید
- به طور منظم در جلسات درمانی شرکت کنید
- داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید
- از سرزنش خود بپرهیزید؛ شما تنها نیستید و این اختلال قابل درمان است
👨⚕️ چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائمی مانند درد شکم، استفراغ، یبوست یا کاهش وزن غیرعادی، به اورژانس مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است انسداد گوارشی ناشی از بلع موها رخ داده باشد.
برای درمان موکنی به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
هیچ پزشکی به‌تنهایی بهترین انتخاب برای درمان موکنی نیست، زیرا درمان مؤثر این مشکل معمولاً نیاز به رویکرد چندتخصصی دارد. بسته به علت زمینه‌ای، ممکن است به همکاری گروهی از پزشکان نیاز باشد؛ از جمله:
- متخصص پوست (درماتولوژیست)
- متخصص غدد درون‌ریز
- روانشناس یا روان‌پزشک
- جراح یا جراح پلاستیک
✨ سخنی از مشاوران آویژه
وسواس موکنی اختلالی جدی اما قابل درمان است. اگرچه ممکن است سال‌ها فرد را درگیر کند، اما با تشخیص به‌موقع، درمان مناسب و حمایت خانواده، می‌توان کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری بهبود بخشید. اگر احساس می‌کنید شما یا یکی از عزیزانتان دچار این مشکل است، هر چه زودتر به متخصص سلامت روان مراجعه کنید. نگذارید شرم و خجالت مانعی برای درمان باشد.
تریکوتیلومانیا یک اختلال پزشکی واقعی است که کنترل آن دشوار است. اما با درمان مناسب می‌توان میزان کندن مو را کاهش داد یا حتی متوقف کرد و زندگی با کیفیت‌تری داشت. مهم است که بدانید تنها نیستید و کمک حرفه‌ای در دسترس است.
ممنونم
خواهش میکنم