اختلال کمبود توجه بیش فعالی(ADHD) یک اختلال عصبی رشدی پیچیده است که می تواند بر توانایی شما برای عملکرد در بسیاری از جنبه های مختلف زندگی مانند مدرسه، محل کار و حتی در خانه تأثیر بگذارد.

اگرچه ADHD می تواند چالش های قابل ملاحظه ای در زندگی روزمره ایجاد کند، علائم بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان متفاوت است و گاهی اوقات تشخیص آن دشوار است.

علائم ADHD معمولاً در دوران دبستان در کودکان تشخیص داده می شود. میانگین سنی تشخیص بیش فعالی(ADHD) در کودکان به طور متوسط ​​7 سال است. بزرگسالان مبتلا به ADHD ممکن است در اوایل زندگی علائم بیش فعالی را داشته اند که نادیده گرفته شده است، که همین امر منجر به تشخیص دیرهنگام بیش فعالی در مراحل بعدی زندگی می شود.

در این مقاله کارشناسان مرکز مشاوره آویژه، به صورت مفصل علائم و نشانه‌های رایج بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان، و همچنین نکاتی برای زندگی با اختلال بیش فعالی یا همان ADHD، صحبت خواهند کرد.

علائم بیش فعالی و کمبود توجه در کودکان

ADHD در درجه اول علائم مربوط به بی توجهی، بیش فعالی- تکانشگری یا ترکیبی از هر دو را ایجاد می کند.

فردی که از اختلال بیش فعالی رنج می برد در توجه، بی قراری بیش از حد، مشکل در کنترل خود یا رفتارهای تکانشی با مشکل مواجه می شود.

در کودکان مبتلا به بیش فعالی، این علائم می تواند در خانه، مهدکودک یا مدرسه ظهور کند، مانند:

مشکل تمرکز در فعالیت ها

پرت شدن حواس به راحتی

توجه کم به انجام تکالیف مدرسه

بی قراری، تکان خوردن، یا با یک جا نشستن مشکل دارند

به طور مداوم به حرکت یا دویدن مکرر به اطراف نیاز دارند

انجام فعالیت ها با صدای بلند یا مخل آسایش دیگران

زیاده روی در صحبت کردن و قطع کردن حرف دیگران

بیش فعالی و تکانشگری در کودکان

کودکی که الگویی از علائم بیش فعالی و تکانشگری را نشان می دهد اغلب ممکن است:

دست ها یا پاهای کودک بی قراری می کند یا ضربه می زند، یا روی صندلی تکان می خورد

کودک در نشستن در کلاس درس یا در موقعیت های دیگر مشکل دارد

کودک مدام در حرکت است

کودک در موقعیت هایی که مناسب نیست می دود یا بالا می رود

کودک در بازی کردن یا انجام یک فعالیت بی سر و صدا مشکل دارد

کودک زیاد حرف می زند

پاسخ‌های کودک مبهم است و حرف سؤال‌کننده را قطع می کند

کودک نمی تواند در انتظار نوبت خود بماند

کودک مکالمات، بازی ها یا فعالیت های دیگران را قطع یا خراب می کند

رفتار کودکان معمولی با کودکان بیش فعال

اکثر کودکان سالم در یک زمان خاص بی توجه، بیش فعال یا تکانشی هستند.

برای اکثر کودکان پیش دبستانی عادی است که دامنه توجه کوتاهی داشته باشند. آنها نمی توانند برای مدت طولانی به یک فعالیت پایبند بمانند.

در مورد بیش فعالی هم همینطور است. کودکان خردسال به طور طبیعی پرانرژی هستند. البته، برخی از کودکان نسبت به بچه های هم سن خود سطح فعالیت بالاتری دارند.

هرگز نباید کودکان را فقط به این دلیل که با دوستان یا خواهر و برادر خود متفاوت هستند در زمره مبتلایان به بیش فعالی طبقه بندی کرد.

کودکانی که در مدرسه مشکل دارند اما در خانه یا با دوستانشان خوب کنار می آیند، احتمالاً بیش فعالی ندارند.

کودکانی که در خانه بیش فعال یا بی توجه هستند، اما تکالیف مدرسه و دوستی آنها اینگونه نیست، احتمالاً بیش فعالی ندارند.

علائم بیش فعالی و کمبود توجه در نوجوانان

همانطور که کودکان مبتلا به ADHD بزرگتر می شوند، علائم بیش فعالی ممکن است تغییر کند. در برخی موارد، علائم خاصی که در دوران کودکی مشاهده می‌شوند ممکن است در نوجوانی کمتر مشکل ساز شوند، در حالی که برخی علائم جدید می‌توانند برای مسئولیت‌های زندگی اختلال ایجاد کنند.

در نوجوانان مبتلا به ADHD، علائم دیگری که ممکن است ظاهر شوند عبارتند از:

مشکل در تمرکز بر تکالیف مدرسه یا کارهای دیگر

اشتباهات مکرر در حین انجام کار

مشکل در اتمام کارها، به خصوص تکالیف مدرسه یا کارهای خانه

مشکل با برنامه ریزی کار و مدیریت زمان

فراموش کردن مکرر چیزها یا گم کردن وسایل شخصی

پرهیز مکرر از انجام وظایف ذهنی و تمرکز کردن

افزایش ناامیدی و حساسیت عاطفی

مشکل در هدایت روابط اجتماعی و خانوادگی

افزایش درگیری با والدین

درک این نکته مهم است که داشتن این علائم مانند بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری نباید باعث شود نوجوانان مبتلا به بش فعالی “نابالغ” به نظر برسند، این علائم صرفاً بخشی از ADHD هستند و هیچ ارتباطی با سطح بلوغ نوجوان ندارند.

علائم بیش فعالی و کمبود توجه در بزرگسالان

اگرچه اکثر افراد مبتلا به ADHD در دوران کودکی تشخیص داده می‌شوند، اما گاهی اوقات علائم و نشانه‌های این بیماری نادیده گرفته می‌شوند یا به اشتباه تفسیر می‌شوند.

اما تا زمانی که علائم ADHD تا قبل از 12 سالگی وجود داشته باشد، هنوز هم می تواند در بزرگسالی تشخیص داده شود.

به دلیل مسئولیت‌های متفاوتی که ممکن است فرد در بزرگسالی داشته باشد، علائم ADHD در بزرگسالان می تواند متفاوت از علائم در نوجوانی یا کودکی ظاهر می شود.

در بزرگسالان مبتلا به ADHD، علائم دیگری که ممکن است ظاهر شوند عبارتند از:

مشکلات در دانشگاه یا کار

مشکل در گذراندن کلاس ها یا تکمیل کار

مشکلات مربوط به عزت نفس و بهزیستی ذهنی

مشکلات سوء مصرف مواد، به ویژه با الکل

چالش های رابطه عاطفی و زندگی مشترک، خانواده یا همکاران

تصادفات یا جراحات مکرر

علائم بیش فعالی در زنان و دختران

در حالی که ADHD افراد را در هر سن و جنسیت تحت تاثیر قرار می دهد، پژوهش های مشاوره روانشناسی نشان می دهد که بیش فعالی در مردان تقریباً چهار برابر بیشتر از زنان شایع است.

تفاوت ADHD در بین زنان و مردن فقط به میزان شیوع نیست. در واقع، علائم بیش فعالی می تواند در زنان متفاوت از مردان ظاهر شود، که می تواند به کاهش میزان تشخیص در زنان و دختران منجر شود.

زنان اغلب ترکیبی از علائم بی توجهی و بیش فعالی را تجربه می کنند که بسیاری از آنها نسبت به همتایان مرد خود شدت کمتری دارند.

سایر تفاوت های قابل توجه بیش فعالی در زنان و دختران عبارتند از:

مشکلات شدیدتر با تغییرات خلقی و تنظیم عاطفی

احتمال بیشتر برای مشکلات اجتماعی شدید

افزایش خطر ابتلا به عفونت های مقاربتی (STIs) و بارداری به دلیل افزایش تعداد شرکای جنسی

چالش های شدیدتر در حوزه های دانشگاهی و عزت نفس

داشتن چالش های زیاد برای جبران مشکلات در خانه، مدرسه یا محل کار

علاوه بر این، به نظر می رسد علائم بیش فعالی با افزایش سن و در دوره های انتقال، مانند بلوغ و بزرگسالی، شدیدتر می شوند.

تغییرات هورمونی، مانند تغییراتی که با قاعدگی، بارداری یا یائسگی رخ می دهد، نیز می تواند باعث افزایش یا بدتر شدن علائم بیش فعالی شود.

سایر عوامل موثر بر ADHD

هنگامی که به ارائه علائم بیش فعالی نگاه می کنیم، به نظر می رسد سن بزرگترین عامل برای تفاوت در علائم بیش فعالی بین افراد است. اما تفاوت های قومیتی و فرهنگی نیز می تواند نقش بسزایی در تشخیص و درمان این عارضه داشته باشد.

بر اساس پژوهش های مشاوره کودک، تفاوت در باورها، ارزش‌ها و حتی رویکردهای پزشکی می‌تواند بر نحوه مشاهده برخی رفتارها که بسیاری از آنها نتیجه مستقیم ADHD هستند، تأثیر بگذارد.

سایر عوامل فرهنگی که می توانند بر درک، تشخیص و درمان بیش فعالی تأثیر بگذارند عبارتند از:

عدم آگاهی از شرایط

ترس از انگ اطرافیان

عدم اعتماد به نظام پزشکی

کاهش توانایی تشخیص

عدم دسترسی یا دسترسی محدود به خدمات بیمه یا مراقبت های بهداشتی

فقدان متخصصین مراقبت های بهداشتی که از نظر فرهنگی دارای صلاحیت باشند

همه این عوامل می توانند در نحوه مشاهده علائم بیش فعالی نقش داشته باشند و می توانند منجر به موانعی در تشخیص و درمان ADHD شوند.

زندگی با بیش فعالی و کمبود توجه

بدون درمان، ADHD می تواند عملکرد افراد را در زندگی روزمره، محل کار یا مدرسه یا حتی در روابط عاطفی را دشوار کند.

اگر فکر می‌کنید که شما، فرزندتان یا یکی از نزدیکانتان علائم بیش فعالی را نشان می‌دهد، با یک پزشک یا مشاور خانواده تماس بگیرید. تا در مورد تشخیص احتمالی سوال کنید و مسیر درمان را شروع کنید.

اگر تشخیص ADHD را دریافت کرده اید، ممکن است دریابید که گزینه های درمانی زیر می توانند علائم را کاهش دهند و به شما در عملکرد بهتر در زندگی روزمره کمک کنند:

رفتار درمانی

رفتار درمانی یکی از سودمندترین انواع درمان برای بیش فعالی، به ویژه برای کودکان و نوجوانان است، زیرا به شناسایی افکار، احساسات و رفتارهایی که بیشترین تأثیر را دارند کمک می کند.

در کودکان کوچکتر مبتلا به ADHD، درمان‌های رفتاری که بر آموزش والدین، مدیریت کلاس درس و مداخلات همسالان متمرکز است، مؤثرترین در مان های بیش فعالی کودکان هستند.

در نوجوانان و بزرگسالان، نوعی رفتار درمانی به نام درمان رفتاری شناختی (CBT) نیز می تواند مفید باشد.

دارو درمانی

داروها را می توان به تنهایی یا همراه با رفتار درمانی برای کاهش علائم بیش فعالی در کودکان و بزرگسالان استفاده کرد.

طبق تحقیقات، داروهایی که فعالیت سیستم عصبی مرکزی را افزایش می‌دهند، اولین داروی درمان ADHD هستند.

سایر گزینه های دارویی غیرمحرک برای درمان بیش فعالی می تواند شامل برخی از داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روان پریشی و تثبیت کننده های خلق و خو باشد.

تغییر سبک زندگی

تغییر سبک زندگی تغییرات سبک زندگی برای درمان بیش فعالی شامل استراتژی هایی است که می تواند به شما کمک کند تا بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگریرا کنترل کنید.

مهمترین علائم بیش فعالی و بی توجهی چیست؟

علائم اختلال کمبود توجه/بیش فعالی: مشکل در حفظ توجه. مشکل در گوش دادن به دیگران. مشکل در رسیدگی به جزئیات به راحتی حواسش پرت می شود. فراموشی. مهارت های ضعیف برنامه ریزی. مهارت های مطالعه ضعیف.

آیا کودک 3 ساله می تواند بیش فعال باشد؟

بله. کودکان از سن 4 سالگی را می توان به اختلال بیش فعالی تشخیص داد. در برخی از کودکان بیشتر از علائم مشهود است، اما برخی دیگر ممکن است این طور نباشد.