خشم یک احساس عادی و طبیعی است. ما در زندگی روزانه خود ممکن است، به تکرار، با افراد خشمگین مواجه شویم و یا خودمان این احساس را تجربه کنیم. همانطور که بزرگسالان خشم را می توانند به یک احساس منفی تبدیل کنند و رفتار پرخاشگرانه داشته باشند. کودکان نیز ممکن است نتوانند خشم خود را مدیریت کنند. کنترل خشم در کودکان یک مسئله بسیار مهم است. شما باید به کودک خود مدیریت خشم در کودکان را یاد بدهید. اگر فرزند شما به یک کودک پرخاشگر، عصبانی و مضطرب تبدیل شود. مسلما هم به خودش و هم به اطرافیان آسیب می رساند. اجازه ندهید عصبانی شدن و خشمگین شدن به یک احساس عادی و مداوم در کودک شما تبدیل شود.

مشاوران مرکز مشاوره آویژه در زمینه خشم در کودکان مقاله جامع و تخصصی را نگارش کرده اند. اگر شما نیز یک کودک پرخاشگر دارید به شما توصیه می کنم خواندن این مقاله را از دست ندهید. شما با مطالعه این مقاله راه های کنترل خشم در کودکان، کنترل عصبانیت در کودکان و دلایل عصبانیت در فرزند خود را یاد خواهید گرفت. پس با ما همراه باشید.

چرا فرزندم زیاد عصبانی می شود؟

دلایل زیادی وجود دارد که فرزند شما را به یک آدم عصبانی و خشمگین تبدیل می کند. هنگامی که پرخاشگری دوران کودکی مانند: دعوا، جیغ و فریاد زدن، تف کردن، مشاجره و … کنترل نشود، باعث بروز مشکلات جدی تر در سال های بعد خواهد شد. کنترل عصبانیت یک موضوع بسیار مهم برای تربیت کودکان است. شما باید تمرین کنترل خشم در کودکان را یک مسئله جدی و ضروری در نظر بگیرید. برخی از مهم ترین دلایل عصبانیت و خشم در کودکان عبارتند از:

دیدن مشاجره های زیاد سایر اعضای خانواده

درگیر امتحانات بودن

مشکل در پیدا کردن دوست

قلدری و زورگویی

داشتن احساساتی مثل استرس، اضطراب و ترس در رابطه با موضوعی

مقابله کردن با تغییرات هورمونی در دوران بلوغ

طرد شدن از گروه همسالان

ناتوانی در برخورد مناسب با احساسات

تحمل کم و ناامیدی

نداشتن مهارت حل مشکلات بدون ناراحتی

ناتوانی در یادگیری

اوتیسم

احساسات حل نشده در کودکان مانند غم از دست دادن یکی از عزیزان یا طلاق

نشانه های کودک خشمگین و پرخاشگر

ریشه خشم در برخی از کودکان مربوط به موقعیت ها و شرایطی است که در آن قرار می گیرند. بعضی از کودکان زمانی که خوشحال نیستند، بی حوصله و یا نگران هستند رفتارهای پرخاشگرانه و غیر قابل کنترلی را دارند. که می تواند برای کل خانواده استرس زا و خطرناک باشد. برخی از علائمی که نشان می دهد کنترل خشم و عصبانیت کودک شما ضعیف است عبارتند از:

مشکل در برقراری ارتباط

اینکه فرزند شما به خواهر یا برادر کوچکتر خود حسودی کند، امری طبیعی است. اما این موضوع که دائم خواهر و برادر خود را کتک بزند، چنگ بگیرد و یا به هر نحوی نتواند با آنها ارتباط برقرار کند. نشانه خوبی نیست. زمانی که خشم در کودکان مانع حفظ روابط دوستانه آن ها می شود، یا در ایجاد روابط سالم با اعضای خانواده خلل ایجاد می کند زمان آن رسیده که این موضوع را با یک مشاور و یا روانشناس در میان بگذارید. شما می توانید از مشاوره خانواده آویژه که یکی از بهترین و حرفه ای ترین مشاوره ها هستند، کمک بگیرید.

ایجاد اختلال در زندگی خانوادگی

اینکه به دلیل رفتارهای پرخاشگرانه و نداشتن مهارت کنترل خشم در کودکان، فعالیت های روزانه سایر اعضای خانواده مختل شود. به شدت آزار دهنده بوده و اصلا نشانه خوبی نیست. رفتارهای پرخاشگرانه کودک برای هیچ کدام از اعضای خانواده مفید نخواهد بود. اینکه شما از نیازها و خواسته های خود و یا سایر اعضای خانواده برای دوری از پرخاشگری و عصبانیت کودکتان بگذرید، اصلا راهکار مناسبی نیست و در طولانی مدت باعث ایجاد مشکل در خانواده می شود. پس بهتر است آموزش کنترل خشم به کودکان را شروع کنید.

پرخاشگری

وقتی کودکان برای حل مشکلات و حل تعارض تلاش می کنند، احتمالا از پرخاشگری به عنوان یک راه ساده و آسان برای برطرف کردن نیازهای خود استفاده کنند. پرخاشگری باعث ایجاد مشکلات جدی برای کودک و اطرافیان او می شود. پس بهتر است از تکنیک های موثر برای کنترل خشم و عصبانیت در کودکان استفاده کنید.

رفتار اشتباه و نابالغانه

این موضوع که یک کودک 2 ساله هنگام عصبانیت و ناراحتی خودش را روی زمین بیاندازد و گریه کند یک رفتار طبیعی است. اما این رفتار برای یک کودک 8 ساله اصلا طبیعی و قابل پذیرش نخواهد بود. با بزرگتر شدن کودکان باید شدت عصبانیت و پرخاشگری آن ها کاهش یابد و کنترل خشم و عصبانیت بهتر شود. اگر همچنان کودک شما پرخاشگر است و یا با بزرگ شدن و رشد کردن، این رفتار بیشتر شده است پس شما باید به دنبال راه چاره باشید. این یک علامت هشدار دهنده است و نشان می دهد که کودک نمی تواند خشم و عصبانیت خود را کنترل کند.

ناامیدی مکرر

وقتی کودکان بالغ تر می شوند باید توانایی آنها نیز برای تحمل فعالیت های ناامید کننده و یا خسته کننده نیز بیشتر شود. اگر یک کودک 9 ساله همچنان هنگام اشتباه نوشتن تکالیفش آنها را مچاله می کند، و یا کودک 7 ساله هنگام بازی کردن خسته می شود و وسایلش را پرت می کند اصلا طبیعی نیست. شما باید اقدامات لازم را برای بالا بردن تحمل کودک خود و کاهش عصبانیت و رفتارهای پرخاشگرانه انجام دهید.

تفاوت بین احساسات و رفتار

این نکته بسیار مهم است که به کودک خود بیاموزید احساساتش را به راحتی بیان کند. به او بگویید در مورد احساساتی مانند: خشم، ناامیدی، اضطراب و استرس، عصبانیت و … با شما صحبت کند. اینکه کودک شما چنین احساساتی را تجربه کند اصلا غیر معقول نیست و جای نگرانی ندارد. پس نه خودتان نگران باشید و استرس و اضطراب داشته باشید و نه این استرس و نگرانی را به فرزندتان انتقال دهید. به کودک خود یاد بدهید این موضوع که او عصبانی است اصلا اشکال ندارد. اما داشتن رفتار نامناسب و زشت در هنگام عصبانیت بسیار اشتباه و نادرست است. بین احساسات و رفتار تفاوت های زیادی وجود دارد. احساسات را هر گونه که هستند، باید بپذیرید ولی رفتارها را باید سنجید و بهترین رفتار و درست ترین آن را انتخاب کنید.

گاهی اوقات رفتارهای پرخاشگرانه دلیل داشتن احساسات ناراحت کننده و عصبانیت شدید است. پس به فرزند خود کمک کنید تا بفهمد دلیل این احساسات چیست و به دنبال پاسخ مناسب تر از خشم و پرخاشگری برای آن باشد. مثلا ممکن است فرزندتان از این موضوع که نمی تواند مدفوع خود را کنترل کند رنج می برد و به همین دلیل پرخاشگری می کند. اگر نمی دانید چگونه این مشکل را حل کنید بهتر است از مقاله بی اختیاری مدفوع در کودکان کمک بگیرید.

راه های کنترل خشم در کودکان چیست؟

اگر شما نیز فرزند پرخاشگری دارید، پس بهتر است هرچه زودتر به دنبال راه هایی برای کنترل خشم و عصبانیت در فرزند خود باشید. اگر این رفتار ناپسند فرزندتان را کنترل و بهبود نبخشید. هم برای خودش و هم برای خانواده آسیب زا بوده و باعث ایجاد مشکلات بسیار زیادی می شود. خوشبختانه راه های زیادی برای کنترل عصبانیت در کودکان وجود دارد. نحوه واکنش شما در هنگام سرکوب کردن کودک و کنترل عصبانیت و پرخاشگری او بسیار مهم است. اگر شما رفتار اشتباهی داشته باشید به کودکتان این پیام را خواهد رساند که به همان شیوه به پریشانی پاسخ دهد. در زیر تکنیک های موثر برای کنترل خشم در کودکان گفته شده است.

آرامش خود را حفظ کنید

شاید ساده ترین کار در هنگام مواجه با یک کودک خشمگین، فریاد زدن بر سر او باشد. اما این کار بدترین و اشتباه ترین رفتار ممکن هنگام مواجه با خشم کودک است. هنگامی که شما فریاد می زنید نه تنها نمی توانید کودک خود را آرام کنید. بلکه شانس کمتری نیز برای کنترل خشم در کودک خود دارید. اگر بتوانید آرام بمانید و بر احساسات خود مسلط باشید، می توانید الگوی مناسبی برای فرزندان خود بوده و به آنها بیاموزید که مانند شما رفتار کنند. کودک شما ممکن است شب ادراری داشته باشد. هنگامی که صبح با شلوار و رختخواب خیس بیدار می شود به شدت ناراحت و یا عصبانی است و اگر شما نیز او را سرزنش کنید و یا با داد و فریاد بخواهید با او رفتار کنید عصبانیت و پرخاشگری او را چند برابر کرده اید. اگر در زمینه شب ادراری کودک سوال دارید و به دنبال راهکارهایی برای کنترل آن هستید حتما مقاله درمان شب ادراری در کودکان را مطالعه بفرمایید.

تسلیم رفتار پرخاشگرانه کودک خود نشوید

این درست است که نباید با آنها مثل خودشان با داد و فریاد رفتار کرد، ولی نباید تسلیم کودک پرخاشگر شد. اگر هر بار که کودکتان با پرخاشگری و یا عصبانیت درخواست اشتباهی از شما داشت. به خاطر اینکه آرام شود، عصبانی نباشد و یا جیغ نزد به حرف او گوش دهید، او را به تکرار مجدد این رفتارش تشویق کرده اید. با موافقت کردن برای آنچه که می خواهند، آن ها را تشویق به ادامه رفتارشان نکنید.

رفتارهای مناسب و درست آنها را تحسین کنید

اگر کودکتان در موقعیتی توانست خشم و عصبانیت خود را کنترل کند. یا رفتار درست و مناسبی از خود نشان دهد. حتما او را تشویق و تحسین کنید. هنگامی که فرزندتان سعی می کند احساسات خود را به صورت آرام بیان کند. یا در زمینه ای که با شما اختلاف نظر دارد صحبت کرده و سازش کند، آنها را به خاطر این تلاش ها و رفتارها تحسین کنید.

به فرزند خود کمک کنید تا مهارت حل مسئله را تقویت کند

زمانی که کودک شما آرام است و خبری از طغیان و پرخاشگری نیست، با او در رابطه با مشکلات و مهارت های لازم برای حل مشکلات صحبت کنید. از فرزند خود بخواهید تا احساسات خود را با شما درمیان بگذارد. و راه حل های مناسبی به جای پرخاشگری و تعارض پیدا کند.

با هم خشم را مدیریت و کنترل کنید

به هر روشی که می توانید با فرزند خود همکاری کنید تا بتواند خشم خود را کنترل کند. این کار باعث می شود که فرزندتان متوجه شود، مشکل شما خشم و عدم کنترل آن است نه خود او. به خشم یک نام بدهید و سعی کنید آن را ترسیم کنید. مثلا می توانید عصبانیت را به یک کوه آتشفشان که در حال انفجار است تشبیه کنید. این کار برای کودکان کم سن و سال می تواند به شدت جذاب و تاثیر گذار باشد. این نکته را در نظر داشته باشید که نحوه پاسخ شما به خشم می تواند بر نحوه پاسخ کودکتان تاثیر بگذارد. شاید شما به تازگی کودک خود را از پوشک جدا کرده اید. استفاده از توالت ممکن است برای کودک سخت باشد و یا ترس از دستشویی رفتن داشته باشد. این ترس را با خشم و پرخاشگری بروز می دهد. شما می توانید مقاله نحوه پوشک گرفتن کودک را مطالعه بفرمایید تا اطلاعات کامل تری در این زمینه کسب کنید.

به فرزندتان کمک کنید تا علائم خشم را تشخیص دهد

اگر فرزندتان علائم و نشانه های خشم و عصبانیت را بداند، به او کمک می کند تا در هنگام مواجه با این علائم بتواند آن را کنترل کرده و راه های بهتری برای بیان نیازها و خواسته های خود انتخاب کند. این موضوع که فرزندتان بتواند سریع علائم خشم و عصبانیت را در درون خود تشخیص دهد، می تواند یک تمرین کنترل خشم برای کودکان باشد. فرزند شما در هنگام عصبانیت می تواند این نشانه ها را در خود جستجو کند.

بالا رفتن ضربان قلب

منقبض شدن عضلات

فشار دادن دندان ها به روی هم

مشت کردن دست

ورزش کردن و یا بازی کردن را در برنامه روزانه فرزندتان قرار دهید

فعال بودن و فعالیت داشتن می تواند یک راه حل عالی برای کاهش یا توقف احساسات خشم در کودکان باشد. ورزش کردن یک راهکار عالی برای بهبود ترس، اضطراب و افسردگی است.

فرزندتان را از موقعیت دور کنید

اگر شرایط و یا مکانی که در آن حضور دارید باعث عصبانیت و پرخاشگری کودکتان شده است، پس او را از آن موقعیت دور کنید. مثلا ممکن است بازی با دختر خاله و یا برادرش باعث ایجاد تعرض و عصبانیت او شده باشد. قبل از آنکه او و همبازی اش به یکدیگر آسیبی برسانند، بهتر است موقعیت را ترک کنید. ترک کردن موقعیت باعث آرام شدن کودکتان می شود.شاید شما یک کودک حسود داشته باشید که به همسالان خود حسادت می کند و حسادت خود را با رفتارهای پرخاشگرانه نشان می دهد. فریاد زدن و یا کتک زدن کودک حسود اصلا راهکار مناسبی نیست. به شما توصیه می کنیم حتما مقاله حسادت در کودکان را مطالعه بفرمایید.

از راهبردهای کنترل خشم استفاده کنید

با فرزندتان در رابطه با راهبردهایی برای کنترل خشم و عصبانیت خود صحبت کنید. شما می توانید فرزندتان را تشویق کنید تا هنگام عصبانیت و خشم کارهای زیر را انجام دهد:

تا 10 به صورت معکوس بشمارد.

از موقعیت دور شود.

نفس عمیق بکشد.

برای کاهش تنش و ناراحتی که در خود احساس می کند، مشت هایش را گره زده و باز کند.

با یک فرد قابل اعتماد صحبت کند تا آرام شود.

برای بازیابی آرامش خود به یک مکان آرامش بخش برود.

از مشاوره کودک کمک بگیرید

اگر در کنترل خشم در کودکان موفق نبودید، و نتوانستید به فرزند خود یاد بدهید که چگونه خشم خود را فروکش کند، می توانید از مشاوره کودک کمک بگیرید. مشاوره کودک به شما یاد می دهد که چگونه رفتار کنید و از چه تکنیک هایی برای تربیت فرزند خود و کنترل خشم او استفاده کنید. یک روانشناس خوب تمرین کنترل خشم برای کودکان را با فرزند شما تمرین می کند. و به فرزندتان با تمرین و تکرار زیاد آموزش می دهد که چگونه باید خشم خود را کنترل کند. کودکانی که نمی توانند خشم خود را کنترل کنند ممکن است مشکل جدی تری داشته باشند. مثلا یک کودک اوتیسمی نمی تواند مدیریت خوبی در کنترل خشم خود داشته باشد. مشاوره کودک می تواند تشخیص دهد که چرا کودک نمی تواند خشم خود را کنترل کند.

سخنی از مشاوران آویژه

خشمگین شدن در سنین کودکی امری طبیعی است. شما باید به فرزند خود کمک کنید تا این خشم و عصبانیت را بتواند مدیریت و کنترل کند. اینکه دائم او را بخاطر رفتارهای پرخاشگرانه اش سرزنش و تهدید کنید، نه تنها تاثیرات مثبتی نخواهد گذاشت بلکه اوضاع را بدتر از قبل می کند. در بعضی مواقع، فرزند شما تلاش های زیادی را برای مدیریت خشم خود انجام می دهد اما در آخر موفق نخواهد شد. تلاش و سعی او را تحسین کنید. و ساده از کنار آن عبور نکنید. او را راهنمایی کنید و به کودک خود یاد بدهید که چه تمرین هایی برای کنترل عصبانیت خود انجام دهد.

حتی اگر کودکتان رفتارهای بد و به شدت پرخاشگرانه داشت، هیچ گاه فرزند خود را در جمع و جلوی دیگران سرزنش و تنبیه نکنید. هرگز از برخورد فیزیکی مثل کتک زدن، هل دادن و … برای تنبیه و ادب کردن فرزند خود استفاده نکنید. این رفتار شما در ذهن فرزندتان خواهد ماند و نه تنها عزت نفس او را از بین می برد بلکه باعث تشدید و تکرار رفتارهای پرخاشگرانه او می شود. اگر شما نیز نمی دانید که چگونه این رفتار اشتباه فرزندتان را از بین ببرید و یا نمی توانید راهکارهای کنترل خشم در کودکان را به فرزند خود آموزش بدهید. حتما به مشاوره کودک و یا روانشناس مراجعه کنید. کمک گرفتن از یک متخصص کودک می تواند یک راه حل عالی برای مدیریت و کنترل خشم کودکان باشد.