آیا فرزندان دوم خانواده افراد مظلوم و ساکتی هستند؟ اکثر افراد این نظر را دارند که فرزند وسطی و یا فرزند دوم خانواده، به اندازه فرزند اول و یا فرزند آخر، از مراقبت و محافظت والدین برخوردار نیستند. در روانشناسی این پدیده را سندروم فرزند دوم نام گذاری کرده اند. البته این قضیه که دومین فرزند خانواده فردی مظلوم است و مانند بقیه فرزندان از محبت و مراقبت والدین برخوردار نبوده، به شدت به رفتارهای خانواده و نوع برخورد آنها بستگی دارد. پس نمی توان گفت که در هر خانواده ای به بچه های دوم ظلم شده است. اما به طور کلی باید مراقب این بود که فرزند وسط از نظر روانی و یا جسمی ضربه نخورد و اقدامات احتیاطی را انجام داد. ترتیب تولد در خصوصیات، ویژگی های شخصیتی و حتی شغل و آینده فرزندان می تواند تاثیر گذار باشد.

مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی آویژه در این مقاله به بررسی خصوصیات فرزند دوم، مزایا و معایب فرزند دوم بودن و … پرداخته اند. اگر شما نیز به دنبال این هستید که اجازه ندهید دومین فرزندتان از جنبه های مختلف آسیبی ببیند. پس حتما این مقاله جامع و تخصصی را مطالعه بفرمایید.

مهم ترین ویژگی های مثبت فرزند دوم

هنگامی که فرزند دوم متولد می شود. والدین به دلیل تجربیات قبلی که در خصوص تربیت و بزرگ کردن فرزند دارند. از فرزند دوم کمتر از فرزند اول، محافظت و مراقبت می کنند. همچنین آنها ممکن است کمتر از قبل نسبت به نوزاد و یا کودک خود توجه داشته باشند. زیرا در کنار دغدغه رسیدگی به کودک دوم، دغدغه های مربوط به فرزند اول نیز وجود دارد. بنابراین فرزند وسطی نسبت به خواهر و برادر بزرگتر یا خواهر و برادر کوچکتر کمتر مورد توجه قرار می گیرد. بارزترین خصوصیات فرزندان دوم که می توان جزء مزایای فرزند دوم بودن نیز حساب کرد، عبارتند از:

فرزندان دوم تاب آور و انعطاف پذیر هستند

هنگامی که بچه دوم خانواده به دنیا می آید. فرزند اول نیز وجود دارد که ممکن است همه توجه اعضای خانواده و اعتماد آنها را به خود جذب کرده باشد. البته با به دنیا آمدن فرزند دوم کمی از این توجه و اعتماد کاسته شده و به فرزند دوم خانواده داده می شود. به هر حال، بچه دوم خانواده با این موضوع که تمام توجه و محبت پدر و مادر مخصوص او نیست رشد پیدا می کند. بچه های دوم خانواده به سرعت یاد می گیرند که چگونه با نیاز به عشق و توجه و محبت پدر و مادر کنار آمده و آن را با خواهر یا برادر بزرگتر از خود تقسیم کنند. او می آموزد که زندگی همیشه در مسیر عالی پیش نمی رود. وجود فرزند اول و تقسیم شدن توجه و محبت والدین، انعطاف پذیری و استقلال را به فرزند دوم می آموزد.

انعطاف پذیری و استقلال مهارت های ارزشمندی هستند که در دوران رشد به افراد کمک خواهند کرد.

فرزندان وسطی مهارت های مذاکره بالایی دارند

فرزندان وسط قدرت مذاکره بالایی دارند. زیرا آنها در جمع خواهر و برادرهای کوچکتر و بزرگتر از خود قرار گرفته اند. به همین دلیل یاد می گیرند که چه رفتارهایی با افراد بزرگتر و چه رفتارهایی با افراد کوچکتر از خود داشته باشند. این یک مهارت خاص و مفید است که فرزندان دوم در طول رشد و پرورش یاد خواهند گرفت. مخصوصا اگر بعد از آنها نیز فرزندی وجود داشته باشد. آنها زمان زیادی را صرف می کنند تا والدین، فرزند بزرگتر و فرزند کوچکتر شرایط آنها را قبول و خواسته هایشان را اجرا کنند. پس یکی از خصوصیات بچه های دوم این است که آنها مهارت های بالایی در راضی کردن دیگران و مذاکره با آنها، چه بزرگتر و چه کوچکتر، دارند. اگر به دنبال یافتن خصوصیات و ویژگی های فرزندان آخر هستید. به شما پیشنهاد می کنم که حتما مقاله خصوصیات فرزند آخر را مطالعه بفرمایید.

بچه های دوم بسیار مصمم هستند

فرزند دوم خانواده با خواهر و یا برادرهای بزرگتر از خود، زندگی می کند که می توانند بهتر از او صحبت کنند، بدوند، دوچرخه سواری کنند و یا در مدرسه موفق تر باشند. این بهتر بودن باعث تشویق و تمجید از طرف والدین می شود. همچنین محبت آنها به سمت فرزند اول خواهد رفت. به همین دلیل فرزندان دوم سعی می کنند تا با سریع یاد گرفتن و کسب مهارت ها خودشان را در دل پدر و مادر عزیز کرده و مورد تشویق قرار بگیرند. آنها در ابتدای مسیر ممکن است چند بار شکست خورده و چند روزی ناامید شوند، اما به خاطر عشق و محبت پدر و مادر، مصمم شده و مجدد سعی می کنند. این مصمم بودن می تواند به آنها قدرت اعتماد به نفس بالا بخشد.

فرزندان دوم دوست های خوبی را پیدا می کنند

یکی از ناخوشایندترین موضوعات در رابطه با فرزندان وسط این است که آنها گاهی اوقات احساس کنار گذاشته شدن می کنند. این اتفاق بسیار رایج است. زیرا توجه پدر و مادر اغلب به سمت خواهر و برادرهای بزرگتر یا کوچکتر است. به همین دلیل دختر دوم خانواده و یا پسر دوم خانواده برای جبران کمبود توجه در خانه، به سمت اجتماع رفته و در اکثر مواقع دوست های خوبی را پیدا می کند. البته باید به این موضوع دقت ویژه داشت که فرزند دوم شما به دلیل کمبود محبت و یا بی توجهی از سمت والدین، به دوستی های منفی و آسیب زا روی نبرد. شما باید در این زمینه فرزند خود را کنترل کنید و به او کمک کنید تا دوست های خوب و لایقی را بیابد.

لیندا دانلپ، دکترای روانشناسی و استاد دانشگاه روانشناسی نیویورک، می گوید: « یکی از خصوصیات فرزند دوم دختر یا پسر این است که آنها معمولاً اولین نفر از خواهر و برادرهایشان هستند که با خانواده دیگری، مثل خانواده خاله یا عموی خود، به سفر می روند یا می خواهند در خانه یکی از دوستانشان بخوابند.»

فرزند وسط دایره اجتماع گسترده ای دارد و به شدت اجتماعی است

آنها در اکثر مواقع هیچ مشکلی در محافل مختلف اجتماعی ندارند. زیرا آنها در محیط خانواده ای بزرگ شده اند که تنها نبوده و خواهر و برادر کوچکتر و بزرگتر از خود را داشته اند. آنها به دلیل وجود فرزندان اول، یاد گرفته اند که چگونه با بزرگترهایشان ارتباط برقرار کرده و در مجالسی که افراد بزرگتر از آنها هستند احساس ناخوشایندی نداشته و ارتباط سالم داشته باشند. پس شخصیت فرزند دوم خانواده یک شخصیت اجتماعی است. اغلب بچه های دوم را به عنوان اجتماعی ترین عضو خانواده می شناسند. اگر دوست دارید که با ویژگی ها و خصوصویات فرزند اول خود نیز بیشتر آشنا شوید و در یابید که ترتیب تولد چه اثراتی برروی آنها داشته است، مقاله خصوصیات فرزند اول را مطالعه بفرمایید.

فرزندان دوم سازگاری بالایی داشته و اکثرا صلح طلب هستند

به دلیل اینکه آنها دائم مجبور بوده اند ارتباط خود را با برادر و خواهر کوچکتر و بزرگتر خود حفظ کنند پس به شدت سازگار هستند. آنها همیشه از دعوا و جنگ بین خواهر و برادرها فرار می کنند و خواستار صلح و رفتار مسالمت آمیز هستند. این ویژگی به فرزندان دوم کمک می کند تا در محیط هایی مانند مدرسه، محیط کار و اجتماع بتوانند سریع سازگار شده و شرایط و مشکلات بوجود آمده را حل و فصل کنند.

مشکلات و معایب فرزند دوم یا وسطی بودن چیست؟

اگر خودتان را جای فرزند دوم و یا فرزند وسطی خانواده قرار بدهید، متوجه خواهید شد که گاهی چه شرایط سختی را دارند. اینکه تمام توجه والدین به سمت درس و تحصیل فرزند بزرگتر و یا نوزاد تازه متولد شده باشد، به شدت دردناک است. فرزندان وسطی این گونه فکر می کنند که جایگاه خاص و ویژه ای در خانواده خود ندارند. فرزند بزرگتر، ارشد است و بعد از والدین مدیریت و رهبری خانواده را بر عهده دارد. فرزندان کوچک هم که ته تغاری بوده و همیشه همه نیازها و خواسته هایشان از سمت والدین پاسخ داده می شود. پس فرزندان وسط چه می شوند؟

در این قسمت مشاوران مرکز مشاوره آویژه با بررسی های انجام گرفته برروی خصوصیات فرزندان وسط و دوم، مهم ترین چالش ها و ویژگی های منفی آنان را جمع آوری کرده و منتشر کرده اند. اطلاع از مشکلات و چالش های فرزندتان به شما کمک می کند تا بتوانید به آنها و مشکلاتشان توجه ویژه کرده و حل کنید.

عزت نفس پایین

اگر فرزند دوم خود را دائم با خواهر و برادر بزرگترش مقایسه کنید. باعث کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس او می شوید. هر فردی به صورت منحصر به فرد رشد می کند و نمودار رشد و تکامل متفاوتی دارد. اگر فرزند اول شما در سال اول دبستان خط خوبی داشته دلیل نمی شود که فرزند دوم نیز در همان اول دبستان خوش خط بنویسد. اگر کودک اول شما زود دو چرخه سواری را یاد گرفته است. نباید انتظار داشته باشید که فرزند دوم نیز به همین صورت باشد. شما ممکن است ناآگاهانه و یا به صورت ناخودآگاه به فرزند وسطی خود بگویید که خیلی بی عرضه هستی، از خواهر یا برادر بزرگترت یاد بگیر. او سریع دوچرخه سواری را یاد گرفته است. این مقایسه ها باعث کاهش عزت نفس کودک شما می شود.

پس سعی کنید کودکان را بیش از حد با هم مقایسه نکنید. نتیجه ممکن است این باشد که خواهر و برادر هم نسبت به یکدیگر بیزار می شوند و هم عزت نفس و روحیه خود را از دست می دهند.

از دست دادن اهداف و گم کردن مسیر زندگی

اگر تمام توجه والدین به خواهر و برادر بزرگ‌ تر و کوچک‌ تر معطوف شود. کودکان وسط ممکن است مسیر خود را از دست بدهند. آنها گیج هستند و نمی دانند که چه مسیری را باید برای زندگی سالم در پیش بگیرند. عدم تمرکز والدین نسبت به فرزند دوم باعث می شود که آنها افرادی بی هدف و بی انگیزه باشند. توجه نداشتن نسبت به کودکان وسط باعث تضعیف روحیه و مهارت های اجتماعی فرد می شود. همچنین می تواند باعث شود که کودک شما به یک کودک عصبی و پرخاشگر تبدیل شود. اگر فرزندتان پرخاشگری می کند و شما نمی دانید چه باید کرد؟ حتما مقاله درمان پرخاشگری کودکان را مطالعه بفرمایید.

فرزندان دوم احساس می کنند که هیچ کسی از آنها انتظار و توقع ندارد

اگر کسی از آنها برای کارهای نیکویی که انجام داده اند تشکر و قدردانی نکند. یا والدین هیچ گاه مسئولیتی را به عهده آنان نگذارند. فرزند دوم شما احساس می کند که در انجام هیچ کاری خوب نیست و نمی تواند انتظارات پدر و مادر خود را برآورده کند. به همین دلیل است که والدینشان اصلا از آنها برای انجام کارها کمک نمی گیرند. چون تا به حال مسئولیتی به عهده نگرفته اند، فکر می کنند نمی توانند کاری را انجام دهند و انتظار ندارند که مردم نیز به آنها مسئولیتی بدهند.

حسادت

تعریف و تمجید والدین از فرزندان ارشد و یا تعریف با شور و ذوق در مورد راه رفتن کودک آخر باعث می شود که حسادت یکی از خصوصیات فرزند دوم پسر یا دختر شما شود. اگر شما دائم بخواهید فرزندان را با یکدیگر مقایسه کنید. یا از فرزندانتان به طور مساوی تعریف و تمجید نکنید. پس در حقیقت بذر حسادت را در دل کودک وسطی خود کاشته اید. مقایسه فرزندان با یکدیگر باعث می شود که کودک شما به شدت حسود شده و دیگر نتواند مانند قبل ارتباط اجتماعی مفیدی را با دیگران برقرار کند. حسادت می تواند کودک شما را به یک کودک لجباز تبدیل کند. او برای جلب توجه شما و یا به نوان پاسخی در برابر بی توجهی شما، از لجبازی کمک خواهد گرفت. شما می توانید با مطالعه مقاله نحوه برخورد با کودک لجباز در این زمینه اطلاعات مفیدی را کسب کنید.

مشکل جویی و سرکش شدن

ایجاد مشکل برای شما یا خواهر و برادرش، سرکش شدن و پرخاشگری و یا ایجاد حالت عصبانیت همگی راه هایی است که فرزند دوم شما برای جلب توجه و نظر شما نسبت به خودش از آن استفاده می کند. آنها می فهمند که شما آنقدر مشغله دارید و حواستان پرت شده است که نمی توانید به رفتارهای خوب آنها توجه داشته باشید. به همین دلیل از رفتارهای ناراحت کننده و مشکل ساز برای جلب توجه استفاده می کنند. در این هنگام شما عصبانی شده و نمی توانید پاسخ مناسبی به نیاز فرزندتان بدهید. به همین دلیل بچه های دوم بیشتر از سایر فرزندان مشکل ساز و مستعد مشکل جویی هستند. اگر بچه دوم شما به شدت پرخاشگر شده و دائم به دنبال ایجاد مشکل برای شما یا خواهر و برادرش است. می توانید با مراجعه به مشاوره کودک در این باره کمک بگیرید.

تنهایی

به دلیل تمام احساساتی که او در کودکی تحمل کرده است. این احتمال وجود دارد که فرزند دوم به تنهایی بزرگ شود. او همیشه احساس می کند که تنها بوده و کسی او را دوست نداشته است. این قضیه ممکن است در روابط صمیمانه او مشکل ایجاد کند.

چگونه از فرزند دوم خود حمایت و مراقبت کنیم؟

در بالا خصوصیات بچه دوم ذکر شد. همانطور که مشاهده کردید بچه دوم بودن همیشه بد نیست و مزایایی را نیز با خود به همراه دارد. به شرط آنکه به شیوه ای صحیح و مناسب به تربیت بچه دوم خود بپردازیم و احترام به فرزند دوم خود را فراموش نکنیم. تربیت صحیح و راهنمایی های مناسب از سوی خانواده و دوستان می تواند تا حد زیادی به غلبه بر سندروم فرزند دوم کمک کند. برخی از نکات برای مقابله و پیشگیری از سندوم فرزند دوم عبارتند از:

مراقب نیازهای فردی هر کودک باشید

همانطور که در بالا گفته شد، مقایسه کردن چیزی است که باعث ایجاد ناامیدی در فرزندان می شود. ما به عنوان بزرگسال نیز از مقایسه های نامطلوب و بی دلیل به شدت بیزاریم.

با گفتن این جمله که فرزند بزرگتر کارها را بهتر انجام می دهد. فرزند دوم خود را با او بد نکنید. بچه ها نسبت به مقایسه بسیار حساس هستند. پس به جای مقایسه کردن، نیازهای فردی هر کدام از فرزندان خود را در نظر بگیرید و به آنها نشان دهید که چگونه کارها را به روش صحیحی انجام دهند. به آنها زمان یادگیری و بازخورد مناسب اختصاص بدهید.

بیش از حد احساسی و مهربان نباشید

در حالی که بچه‌ ها دوست دارند که والدینشان آنها را نوازش کنند، اما نوازش بیش از حد می‌تواند بیشتر از اینکه مفید باشد ضرر داشته باشد. اگر فرزند اول خود را بیش از حد نوازش کنید، ممکن است فرزند دوم شما احساس غفلت کند و این می تواند در دراز مدت تأثیر منفی بر او بگذارد. پس با همه فرزندانتان یکسان رفتار کنید و آنها را افرادی مستقل تربیت کنید.

شنونده باشید نه قاضی

به آنچه که فرزندتان می گوید گوش دهید و نسبت به صحبت های فرزندتان بی تفاوت نباشید. اشتیاق و یا پرس جو را در کنار شنیدن و درک کردن خود به کار ببرید. در این سن، کودک شما به دنبال کمک شما است و شما باید برای حمایت از او در کنارش باشید. هیچ کدام از صحبت ها و یا رویاهای فرزند خود را احمقانه و بی منطق ندانید. اگر در رابطه با مسائلی صحبت کرد او را قضاوت نکنید.

اجازه بدهید نسبت به خواهر و برادرهایش متفاوت باشد

اگر فرزند اول شما در مسابقات ورزشی مقام اول را کسب کرده است و یا فرزند آخر شما شاگرد اول شده است، همه این موفقیت ها را از فرزند وسط خود انتظار نداشته باشید. فرزند خود را تحت فشار قرار ندهید و نگویید تو نیز باید اول شوی! و … اگر او می خواهد مسیر متفاوتی را نسبت به خواهر و برادرهایش انتخاب کند به او اجازه دهید. اما در کنارش باشید و او را راهنمایی و کنترل کنید. تحت فشار قرار دادن فرزندتان نه تنها بر روحیه او تاثیر منفی می گذارد، بلکه عزت نفس او را نیز از بین می برد. یک پدر و مادر حامی باشید.

کاری کنید که فرزندتان احساس خاص بودن داشته باشد

شما می توانید به هر یک از فرزندان خود احساس خاص بودن بدهید. فعالیت هایی را با فرزند دوم خود برنامه ریزی کنید. یا در انجام تکالیف به او کمک کنید. با رفتارها و توجه های ویژه به فرزندتان کاری کنید که او احساس خاص بودن داشته باشد. این کار باعث می شود فرزندتان اعتماد به نفس خود را افزایش داده و نسبت به خواهر و برادرهای خود حسود نباشد.

با فرزند دوم خود ارتباط سالم و صحیح برقرار کنید

حتی اگر فرزند دوم شما به سمت والدینش نمی آید و ارتباط خوبی با شما برقرار نمی کند. شما به سمتش بروید. یکی از خصوصیات بچه دوم لجبازی و سرکشی است. او احتمالا به دلیل نبود توجهات شما، از شما دور شده و گوشه گیری کند. با فرزند خود صحبت کنید. ارتباط سالمی برقرار کنید و توضیح دهید که چرا توجه شما باید به نوزاد تازه متولد شده باشد. اجازه بدهید که فرزندتان از ترس ها و نگرانی های خود با شما صحبت کند و شما نیز راه حل های مناسب و خوبی را به آنها ارائه بدهید.

سخنی از مشاوران آویژه

شخصیت فرزند دوم شما تا حدودی به رفتارهای شما و فرزند ارشد وابسته است. اطمینان حاصل کنید که فرزند بزرگتر شما باعث نمی شود که فرزند وسطی به مشکل بخورد و یا احساس بدی داشته باشد. به فرزندان خود اطمینان بدهید که همه آنها را به یک اندازه دوست دارید و نسبت به تک تک آنها نگران هستید. با همسر خود صحبت کنید و در رابطه با تاثیر ترتیب تولد بر شخصیت کودکان به آنها اطلاعاتی را بدهید. از او بخواهید که حواسش فقط به فرزند کوچکتر و یا ارشد نباشد. هم شما و هم همسرتان هر دو باید نسبت به فرزندان خود، نیازهای عاطفی، مالی، اجتماعی و .. آگاه بوده و راه حل های مناسبی را برای حل مشکلات انتخاب کنید. اگر همچنان نمی دانید که چگونه باید فرزند دوم خود را به شیوه ای صحیح تربیت کنید، با مشاوره خانواده مشورت کنید.

سوالات متداول

نقش فرزند دوم در خانواده چیست؟

فرزندان دوم و وسطی به احتمال زیاد صلح‌ جوی و صلح طلب در خانواده هستند، در مذاکره خوب هستند و تمایل بیشتری به اجتماعات دارند. آنها به دنبال جلب توجه هستند و اغلب دوستان بیشتری نسبت به فرزندان اول دارند تا کمبود توجه خانواده را جبران کنند.

آیا فرزند دوم درونگرا است یا برونگرا؟

احساسات منفی ممکن است بر عشق خواهر و برادری او سایه افکند. درون گرا یا برون گرا شدن آنها بستگی به عوامل مختلفی دارد. اما به طور کلی عزت نفس پایین، که در نتیجه عدم توجه والدین ایجاد می شود، ممکن است منجر به درون گرا شدن آنها شود.