بلوغ زودرس، پدیده‌ای است که در آن علائم بلوغ جنسی در کودکان بسیار زودتر از سن معمول ظاهر می‌شود. این پدیده نه تنها بر رشد جسمانی، بلکه بر سلامت روانی و اجتماعی کودک نیز تأثیرگذار است.

🛑 این پدیده می‌تواند در دختران قبل از ۸ سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی رخ دهد. در این شرایط، بدن کودک تغییراتی را تجربه می‌کند که معمولاً در دوران نوجوانی اتفاق می‌افتد.

🛑 بلوغ زودرس یک نوع بیماری جسمی محسوب می شود که می تواند از نظر جسمانی و روحی تاثیرات مخرب مختلفی در کودک داشته باشد. از این رو شناخت این بیماری و راه حل درمان آن بسیار اهمیت دارد.

بر این اساس ما در این مقاله آویژه سعی کردیم به این مسئله بپردازیم و دیدگاه دقیق تری را در اختیار شما قرار دهیم. توجه داشته باشید که بحث در خصوص بلوغ زودرس می تواند بسیار گسترده باشد، از این رو ما در این مقاله سعی کردیم مهم ترین مفاهیم این بیماری را تحت قالب نکات مهم به شما ارائه دهیم.

با این حال پیشنهاد ما این است که نیاز خود را بر اساس شرایط کودکان با یک مشاور حرفه ای درمیان بگذارید. شما می توانید برای این کار از کارشناسان مشاوره کودک آویژه بهترین راهنمایی ها را دریافت کنید.

نکته 1: تعریف بلوغ زودرس

بلوغ زودرس به شروع علائم بلوغ جنسی در کودکان بسیار زودتر از سن معمول گفته می شود. در حالت کلی توجه داشته باشید که سن عادی بلوغ جنسی دختران و پسران به شرح زیر است:

🟢 دختران: معمولاً بین 8 تا 12 سالگی بلوغ شروع می‌شود و در ۱۳ تا ۱۸ سالگی به بلوغ کامل می‌رسند.

🟢 پسران: معمولاً بین ۱۱ تا ۱۳ سالگی بلوغ شروع می‌شود و در ۱۴ تا ۱۸ سالگی به بلوغ کامل می‌رسند.

بنابراین اگر کودکی قبل از سنین ذکر شده در بالا نشانه های بلوغ جنسی داشته باشد عملا می توان گفت که دچار بیماری بلوغ زودرس شده است.

نکته 2: علل بلوغ زودرس

علت دقیق بلوغ زودرس در بسیاری از موارد ناشناخته است، اما برخی از عوامل ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند:

⚠ عوامل ژنتیکی:

برخی از کودکان به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد بلوغ زودرس هستند. به طور مثال ممکن است این رفتار در خانواده پدری یا مادری شایع باشد. بنابراین کاملا طبیعی است که کودک در سنین خارج از سنین عادی درگیر بلوغ جنسی شده باشد.

⚠ اختلالات هورمونی:

اختلال در عملکرد غده هیپوفیز یا تخمدان‌ها و بیضه‌ها می‌تواند باعث ترشح زودهنگام هورمون‌های جنسی شود. این مسئله نیز می تواند علل متعددی از جمله تغذیه، قرار گرفتن در محیط های خاص و … داشته باشد.

⚠ تومورها:

تومورهای مغزی یا تومورهای غدد جنسی می‌توانند باعث تحریک ترشح هورمون‌های جنسی شوند.

⚠ عوامل محیطی:

برخی از عوامل محیطی مانند چاقی، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص و برخی بیماری‌ها نیز می‌توانند در بروز بلوغ زودرس نقش داشته باشند.

توجه داشته باشید که عملا نمی توان به صورت دقیق و مشخص علت اصلی بلوغ جنسی و زودرس در فرزندان را مشخص کرد.

تنها مسئله ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که تا جایی که می تواند کودک را از عوامل قابل تغییر مانند عوامل محیطی بلوغ زودرس دور نگه دارید. برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید از کارشناسان گروه مشاوره آویژه کمک بگیرید.

نکته 3: انواع بلوغ زودرس

بلوغ زودرس به دو دسته مرکزی (مربوط به مغز) و محیطی (مربوط به اندام‌های تولیدمثلی) تقسیم می‌شود:

⭕ بلوغ زودرس مرکزی (Central Precocious Puberty):

در این حالت مشکل از مغز شروع می‌شود. غده هیپوفیز، که غده اصلی تنظیم کننده هورمون‌ها است، سیگنال‌هایی را برای شروع بلوغ زودتر از موعد مقرر ارسال می‌کند. توجه داشته باشید که این نوع بلوغ زودرس بسیار شایع است.

⭕ بلوغ زودرس محیطی (Peripheral Precocious Puberty):

در این نوع، مشکل از خارج از مغز و در اندام‌های تولیدکننده هورمون‌های جنسی (تخمدان‌ها یا بیضه‌ها) نشأت می‌گیرد. در این حالت ممکن است یکی از اندام های جنسی تا تمامی آن ها درگیر بلوغ شده باشد.

نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که بلوغ زودرس می تواند به صورت ناقص (تنها در بخش های خاصی از اندام جنسی و تولید مثل) و یا به صورت کامل در تمام بخش های بدن بروز کند. شناخت نوع بلوغ زودرس و حالت های آن می تواند در درمان این مسئله تاثیرگذار باشد.

نکته 4: علائم بلوغ زودرس

علائم در دختران: در دختران بلوغ زودرس به شکل های زیر خودش را نشان می دهد:

❌ رشد پستان‌ها: بزرگ شدن پستان‌ها یکی از اولین نشانه‌های بلوغ زودرس در دختران است.

❌ رشد موهای زائد: رویش موهای زائد در ناحیه زیر بغل و ناحیه تناسلی.

❌ شروع قاعدگی: شروع دوره‌های قاعدگی قبل از 8 سالگی.

❌ بوی بدن: تغییر در بوی بدن و افزایش تعریق.

❌ آکنه: ظهور جوش و آکنه روی پوست.

❌ رشد سریع قد: رشد ناگهانی قد در مقایسه با همسالان.

❌ تغییرات خلقی: تغییرات ناگهانی در خلق و خو و رفتار.

❌ علائم در پسران: بلوغ زودرس در پسران به شکل زیر خود را نشان می دهد:

❌ بزرگ شدن بیضه‌ها: افزایش اندازه بیضه‌ها یکی از اولین نشانه‌های بلوغ زودرس در پسران است.

❌ رشد آلت تناسلی: افزایش اندازه آلت تناسلی.

❌ رویش موهای زائد: رویش موهای زائد در ناحیه زیر بغل، صورت و ناحیه تناسلی.

❌ تغییر صدا: کلفت شدن صدا.

❌ بوی بدن: تغییر در بوی بدن و افزایش تعریق.

❌ رشد عضلانی: افزایش توده عضلانی.

❌ انزال شبانه: خروج مایع منی به صورت ناخودآگاه در خواب.

پدران و مادران با مشاهده هر کدام از این نشانه ها در کودکان خود قبل از سن بلوغ باید نسبت به پیگیری درمانی اقدام کنند. چرا که تاثیرات این بلوغ می تواند از نظر جسمی، جنسی و روحی بسیار آسیب زننده باشد.

نکته 5: عوارض بلوغ زودرس

بلوغ زودرس، علاوه بر تغییرات فیزیکی زودهنگام، می‌تواند عوارض مختلفی برای کودکان داشته باشد که بر رشد جسمی، روانی و اجتماعی آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

در ادامه به برخی از مهم‌ترین عوارض بلوغ زودرس اشاره می‌شود:

عوارض جسمی

🟣 رشد قد کوتاه:

یکی از رایج‌ترین عوارض بلوغ زودرس است. با بسته شدن زودهنگام صفحات رشد استخوان‌ها، قد نهایی فرد کوتاه‌تر از حد معمول می‌شود. بنابراین ممکن است اولین نشانه های بلوغ زودرس رشد قد کودک باشد، اما در نهایت همین بلوغ زودرس موجب بسته شدن صفحات رشد و کوتاه ماندن قد کودک شود.

🟣 مشکلات اسکلتی عضلانی:

ممکن است به دلیل رشد سریع و نامتناسب استخوان‌ها و عضلات، مشکلاتی مانند درد مفاصل و تغییر شکل استخوان‌ها ایجاد شود.

🟣 اختلالات قاعدگی:

در دختران، ممکن است به دلیل نوسانات هورمونی، اختلالات قاعدگی مانند خونریزی‌های شدید یا نامنظم رخ دهد.

عوارض روانی و اجتماعی

🟣 مشکلات روانی:

کودکان مبتلا به بلوغ زودرس ممکن است دچار اضطراب، افسردگی، کاهش اعتماد به نفس و مشکلات رفتاری شوند.

🟣 مشکلات اجتماعی:

تفاوت ظاهری و روانی این کودکان با همسالانشان می‌تواند منجر به انزوای اجتماعی، طرد شدن و مشکلات در برقراری روابط شود.

🟣 مشکلات در مدرسه:

ممکن است در تمرکز و یادگیری مشکل داشته باشند و عملکرد تحصیلی آن‌ها تحت تأثیر قرار گیرد.

عوارض بلند مدت

🟣 افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها:

مطالعات نشان داده‌اند که افرادی که در کودکی بلوغ زودرس داشته‌اند، در بزرگسالی بیشتر در معرض خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها مانند سرطان‌های خاص، بیماری‌های قلبی عروقی و دیابت نوع 2 هستند.

نکته 6: تشخیص بلوغ زودرس

برای تشخیص دقیق بلوغ زودرس، پزشک از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند. این روش‌ها عبارتند از:

💚 معاینه فیزیکی:

پزشک با معاینه دقیق کودک، به بررسی علائم بلوغ زودرس مانند رشد پستان‌ها، بزرگ شدن بیضه‌ها، رشد موهای زائد و تغییرات دیگر می‌پردازد.

💚 آزمایش خون:

آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های جنسی و سایر هورمون‌های مهم در بدن انجام می‌شود.

💚 آزمایش‌های تصویربرداری:

در برخی موارد، آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، MRI یا سی‌تی‌اسکن برای بررسی وجود تومورها یا ناهنجاری‌های ساختاری در مغز یا اندام‌های تولیدمثلی انجام می‌شود.

همچنین عوامل مؤثر در تشخیص عبارتند از:

💚 سن شروع علائم: هر چه سن شروع علائم کمتر باشد، احتمال بلوغ زودرس بیشتر است.

💚 سرعت پیشرفت علائم: سرعت پیشرفت علائم نیز در تشخیص اهمیت دارد.

💚 علائم همراه: وجود علائم دیگری مانند سردرد، اختلال بینایی یا اختلالات رشد نیز می‌تواند به تشخیص کمک کند.

نکته 7: درمان بلوغ زودرس

هدف از درمان بلوغ زودرس، جلوگیری از عوارض بلندمدت و کمک به رشد طبیعی کودک است. روش‌های درمانی بسته به علت اصلی بلوغ زودرس متفاوت است.

برخی از روش‌های درمانی رایج عبارتند از:

دارو درمانی: داروهایی مانند آنالوگ‌های GnRH برای کاهش تولید هورمون‌های جنسی و کند کردن روند بلوغ تجویز می‌شوند.

جراحی: در مواردی که بلوغ زودرس ناشی از تومور باشد، ممکن است جراحی برای برداشتن تومور انجام شود.

درمان‌های مکمل: در برخی موارد، ممکن است از درمان‌های مکمل مانند روان درمانی برای کمک به کودک و خانواده‌اش استفاده شود.

توجه داشته باشید که تشخیص و درمان زودهنگام بلوغ زودرس بسیار مهم است، زیرا می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند کوتاهی قد، مشکلات روانی و اجتماعی جلوگیری کند.

عوامل متعددی در تشخیص و انتخاب روش درمان وجود دارد که عبارتند از:

💜 علت اصلی بلوغ زودرس

💜 سن کودک

💜 شدت علائم

💜 عوارض جانبی داروها

💜 نظر پزشک و خانواده

همچنین در نظر داشته باشید که مراقبت‌های بعد از درمان اهمیت بسیاری دارد. پس از درمان، کودک باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشد تا پیشرفت بیماری و اثربخشی درمان ارزیابی شود. همچنین، مهم است که به کودک و خانواده‌اش آموزش‌های لازم در مورد بیماری و نحوه مدیریت آن داده شود.

نکته 8: نقش خانواده در بلوغ زودرس

خانواده نقش بسیار مهمی در زندگی کودکان و نوجوانان ایفا می‌کند و می‌تواند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر روند بلوغ آن‌ها تأثیر بگذارد. اگرچه بلوغ زودرس عمدتاً به دلایل فیزیولوژیکی و هورمونی رخ می‌دهد، اما عوامل محیطی و روانی نیز می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.

بر این اساس نقش مثبت خانواده در مواجهه با بلوغ زودرس می تواند شامل موارد زیر باشد:

🔵 حمایت عاطفی: ایجاد یک محیط امن و حمایتگر برای کودک، به او کمک می‌کند تا با تغییرات بدنی و روانی ناشی از بلوغ زودرس بهتر کنار بیاید.

🔵 آموزش صحیح: والدین باید اطلاعات صحیح و علمی در مورد بلوغ زودرس را در اختیار فرزند خود قرار دهند و به سؤالات او با صبر و حوصله پاسخ دهند.

🔵 مشاوره: در صورت نیاز، والدین می‌توانند از مشاوران متخصص کمک بگیرند تا به فرزند خود در حل مشکلات روانی و اجتماعی کمک کنند.

🔵 همکاری با پزشک: همکاری نزدیک با پزشک متخصص برای پیگیری روند درمان و اطمینان از دریافت خدمات مناسب برای فرزند از جمله اقداماتی است که خانواده ها می توانند در جهت درمان فرزند خود انجام دهند.

🔵 توجه به سلامت روانی: توجه به سلامت روانی کودک و حمایت از او در برابر اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانی تاثیر مهمی در روند درمان کودک دارد.

🔵 تغذیه سالم: تغذیه سالم و متعادل می‌تواند به تنظیم هورمون‌ها و بهبود سلامت کلی کودک کمک کند.

🔵 فعالیت بدنی: تشویق کودک به انجام فعالیت‌های بدنی منظم می‌تواند به کاهش استرس و بهبود خلق و خو کمک کند.

نکته مهمی که در این بین وجود دارد این است که خانواده ها می توانند تاثیر منفی در روند درمانی کودک داشته باشند.

به نوعی نقش منفی خانواده در این روند می تواند به شکل زیر خودش را نشان دهد:

🔵 تلقین نگرانی: نگرانی بیش از حد والدین در مورد بلوغ زودرس کودک می‌تواند باعث ایجاد اضطراب و استرس در او شود.

🔵 مقایسه با دیگران: مقایسه کودک با همسالانش می‌تواند باعث کاهش اعتماد به نفس و احساس حقارت در او شود.

🔵 پنهان کردن اطلاعات: پنهان کردن اطلاعات در مورد بلوغ زودرس از کودک می‌تواند باعث ایجاد سردرگمی و ترس در او شود.

🔵 عدم حمایت: عدم حمایت کافی از کودک در این دوران می‌تواند منجر به مشکلات روانی و اجتماعی جدی شود.

در نظر داشته باشید که خانواده اولین و مهم ترین پایگاه اجتماعی هر کودکی محسوب می شود. از این رو سعی کنید محیطی امن از نظر روانی برای کودک خود ایجاد کنید تا بتواند ساده تر با مشکل خود کنار بیاید و آن را قبول کند. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید از کارشناسان گروه مشاوره آویژه کمک بگیرید.

سخنی از مشاوران آویژه

ما در این مقاله سعی کردیم چارچوب های کلی بیماری بلوغ زودرس، از تعاریف تا علل و درمان را طی 8 نکته کلی مورد بررسی قرار دهیم. نکته ای که وجود دارد این است که عمدتا بلوغ زودرس دارای دلایل ژنتیکی و هورمونی است، با این حال نباید نقش خانواده ها در مسیر شناسایی و درمان این بیماری را از یاد برد. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر از کارشناسان و مشاوران گروه مشاوره خانواده تلفنی آویژه کمک های لازم را دریافت کنید.

منبع:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK544313/#:~:text=Definition,and%209%20years%20in%20boys.