آیا کودک شما نمی تواند در مهمانی ها به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کند؟ آیا دختر یا پسر کوچک شما خجالتی است؟ آیا از گوشه گیری و عدم برقراری ارتباط کودکتان با دیگران رنج می برید؟ برخی از کودکان هنگامی که در موقعیت های اجتماعی قرار می گیرند نمی توانند به راحتی با دیگران ارتباط برقرار کنند. اختلال اضطراب اجتماعی کودک باعث می شود که او از قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی بترسد و دلهره داشته باشد. کودک احساس می کند که دیگران دائم او را سرزنش کرده و او یک بچه بد است. اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان و ترس از قضاوت و سرزنش کردن دیگران می تواند کودکان را از مهمانی ها و دورهمی های دوستانه شما فراری دهد.

ریشه اضطراب اجتماعی در کودک چیست؟ نشانه های اضطراب اجتماعی در کودکان کدام اند؟ آیا می توان اختلال اضطراب اجتماعی کودک را درمان کرد؟ اگر شما نیز با این گونه سوالات در ذهن خود کلنجار می روید، دیگر نگران نباشید. مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی آویژه به بررسی اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان پرداخته و نشانه ها و دلیل اضطراب اجتماعی کودک را پیدا کرده اند. اگر به دنبال درمان اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان هستید، پس مطالعه این مقاله تخصصی و کاربردی را از دست ندهید.

اختلال اضطراب اجتماعی در کودک چیست؟

به گفته کیتا فرانکلین، دکترای ارشد بالینی، اضطراب اجتماعی کودک یک وضعیت سلامت روانی است که در آن تعاملات اجتماعی می تواند برای کودک باعث افزایش اضطراب شود. برخی از کودکانی که مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی هستند، نگرانی زیادی در مورد ملاقات یا صحبت با افراد دارند. آنها دائما از شرمساری، قضاوت های منفی یا طرد شدن توسط دیگران می ترسند. به همین دلیل از صحبت کردن یا مورد توجه قرار گرفتن در مهمانی ها و اجتماعات فرار می کنند. اضطراب اجتماعی کودک باعث احساسات شدیدی از اضطراب در مورد محرک های مختلف مانند: صحبت کردن در مقابل دیگران، خواندن با صدای بلند، ترس از ارزیابی شدن توسط دیگران، ترس از توهین و سرزنش دیگران، خجالت زیاد، ترس از گفتگو با افراد ناآشنا و … را تجرب خواهد کرد.

کودکان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی در بسیاری از موقعیت های اجتماعی مانند مدرسه، تیم ها، بازی در گروه های مختلف، کلاس های فوق العاده و حتی گردهمایی های خانوادگی نگران هستند. اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان می تواند باعث ناراحتی و احساس تنهایی و شرمندگی برای کودکان شود. این نوع اختلال تاثیر منفی بر عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی، اعتماد به نفس و … خواهد گذاشت.

علائم اضطراب اجتماعی در کودکان

طبق پژوهش های انجام شده، علائم اضطراب اجتماعی در کودکان را می توان به سه دسته تقسیم کرد: رفتاری، فیزیکی و عاطفی. مسلما پدر و مادر بهتر از هر شخص دیگری فرزندان خود را می شناسند و با ویژگی ها و خصوصیات رفتاری آنها آشنا هستند. پس به راحتی میتوانند هر نوع عملکرد و رفتار غیر عادی را مورد بررسی قرار بدهند. برخی از رایج ترین نشانه های اضطراب اجتماعی در کودکان عبارتند از:

علائم رفتاری اضطراب اجتماعی در کودک

از قرار گرفتن در موقعیت هایی مانند رفتن به دستشویی های عمومی، صحبت کردن با معلمان یا شرکت در جشن تولد اجتناب می کنند.

مرتبا برای اطمینان خاطر و ترس از اشتباه کردن، سوال می پرسند. مثلا: اگر کار خجالت آوری انجام دادم چه کنم؟ یا اگر در کلاس چیز اشتباهی بگویم چه می شود؟ و …

برای دوستیابی و صحبت با همسالان خود مشکل دارند.

در شرایط خاصی که مورد توجه تعداد زیادی از افراد قرار گرفته اند، از صحبت کردن امتناع می کنند.

اگر بخواهند صحبت کنند، به آرامی و بدون برقراری تماس چشمی این کار را انجام می دهند.

از رفتن به مدرسه امتناع می کنند.

علائم عاطفی اضطراب اجتماعی در کودک

ترس شدید از ملاقات یا صحبت کردن با افراد، که ممکن است از هفته ها قبل تر شروع شود.

دائم نگران از قضاوت شدن یا شرمساری در برابر دیگران هستند. از جمله نگرانی در مورد اینکه دیگران متوجه اضطرب او شوند.

احساس درماندگی، عصبانیت، پرخاشگری یا غمگینی هنگام حضور در اجتماعات

ترس و نگرانی شدید از تعامل یا صحبت کردن با غریبه ها

علائم فیزیکی اضطراب اجتماعی در کودک

عصبانیت، گریه کردن و یا رفتار چسبنده قبل و در حین قرار گرفتن در رویدادهای اجتماعی

اجتناب از انجام کارها یا صحبت با مردم به دلیل ترس یا خجالت

اجتناب از ورود به اتاقی که افراد ناآشنا در آن حضور دارند.

تعریق

مشکل در نفس کشیدن

تنش عضلانی

لرزش

سرخ شدن

حالت تهوع

یخ زدن دست ها

ضربان قلب شدید

حتی در موارد شدید می تواند منجر به حملات پانیک نیز شود.

دلیل اضطراب اجتماعی کودکان چیست؟

کودکان در محدوده سنی 8 تا 15 سال بیشتر دچار اختلال اضطراب اجتماعی خواهند شد. البته فرزند شما در سنین کمتر از 8 یا 9 سال نیز ممکن است که علائم اختلال اضطراب اجتماعی را داشته باشد. اما دلیل اضطراب اجتماعی در کودکان چیست؟ ریشه اضطراب اجتماعی کودک از کجا است؟ اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از مهم ترین دلایل اختلال اضطراب اجتماعی عبارتند از:

ژنتیک و صفات ارثی

اختلالات اضطرابی معمولا در خانواده ها ایجاد می شود. اما با این حال، کاملا مشخص نشده است که چه مقدار از این اختلال به دلیل مسائل ژنتیکی است و چه مقدار به دلیل رفتارهای آموخته شده در خانواده است. مسلما ژنتیک و صفات ارثی می تواند نقش مهمی درابتلای کودک به اختلال اضطراب اجتماعی داشته باشد. کودکانی که والدین و یا خواهر و برادر بزرگترشان زمانی از این اختلال رنج می بردند، مستعد ابتلا به این بیماری هستند. پس سابقه خانوادگی و ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی کودک خواهد داشت.

ساختار مغز کودک

ساختاری در مغز به نام آمیگدال در کنترل و مدیریت پاسخ به ترس ها نقش دارد. کودکانی که آمیگدال بیش فعال دارند، ممکن است واکنش ترس شدیدی داشته باشند که باعث افزایش اضطراب در موقعیت های اجتماعی می شود. دکتر استیون کورتز، دکترای روانشناسی، می گوید: برخی از کودکان از بدو تولد مستعد اضطراب هستند. اساسا مغز آنها به خطرها و موقعیت های درک شده حساس تر است که باعث واکنش های چشمگیر جنگ یا گریز می شود.

محیط زندگی کودک

اختلال اضطراب اجتماعی ممکن است یک یک رفتار آموخته شده باشد. برخی از کودکان بعد از قرارگیری دریک موقعیت اجتماعی ناخوشایند یا شرم آور دچار اضطراب قابل توجهی می شوند. همچنین ممکن است که کودک شما اضطراب اجتماعی را از والدین و یا برادر و خواهر خود الگوبرداری کرده باشد. والدینی که نسبت به فرزندان خود بیش از حد کنترل گر هستند و یا بیش از اندازه از فرزندان خود مراقبت و محافظت می کنند، ممکن است باعث شوند ترس از اشتباه در کودک شکل بگیرید و در نهایت اضطراب اجتماعی کودک افزایش یابد.

تجربیات منفی کودکان

کودکانی که تجربه های منفی مانند مسخره کردن، قلدری، طرد شدن، تمسخر یا تحقیر شدن و … را تجربه کرده اند، بیشتر مستعد ابتلا به اختلال اضطراب اجتماعی هستند. علاوه بر این سایر رویدادهای منفی در زندگی مانند: تعارضات خانوادگی، مرگ عزیزران، تروما یا سوء استفاده عاطفی، جسمی و جنسی ممکن است باعث اختلال اضطراب اجتماعی در کودک شود.

داشتن ظاهر یا وضعیتی که جلب توجه می کند

به عنوان مثال: تغییر شکل صورت، لکنت زبان یا لرزش ناشی از بیماری پارکینسون می تواند احساس خودآگاهی را افزایش دهد و ممکن است باعث ابتلا کودکان به اختلال اضطراب اجتماعی شود.

چگونه اضطراب اجتماعی کودک خود را کاهش دهیم؟

کودکان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی خودشان نیز می دانند که هنگامی که در موقعیت های اجتماعی قرار می گیرند، احساس ترس و اضطراب می کنند. اما همیشه دلیل این ترس و اضطراب خود را نمی دانند. کمک برای کاهش و درمان اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان راهکارهای مختلفی دارد. برخی از کاربردی ترین راه ها و رفتارهایی که به شما کمک می کند تا اضطراب اجتماعی کودک خود را از بین ببرید شامل:

به فرزند خود در مورد آنچه که باید انتظار داشت توضیح دهید

اگر احساس می کنید که فرزند شما ترس و اضطراب ناشی از مهمانی آخر هفته را دارد، در رابطه با آن و آنچه که در مهمانی خواهد گذشت برای او توضیح دهید. اینکه کودک شما بداند مهمانی چگونه پیش می رود و یا در مدرسه چه کارهایی انجام می دهند، می تواند ترس و اضطراب او را کاهش دهد. به عنوان مثال به او بگویید: من شما را ساعت 8 صبح به مدرسه می برم، تو در آنجا با همکلاسی ها و دوستان خود درس یاد میگیری و بازی می کنی. سپس من ساعت 1 بعد از ظهر شما را به خانه می آورم. دانستن اینکه کودک انتظار چه چیزی را باید داشته باشد، می تواند کمک بزرگی بکند.

با فرزندتان صحبت کنید

شما می توانید مستقیما در مورد ترس ها و اضطراب های کودک خود در مورد قرار گرفتن در اجتماعات صحبت کنید. دقیقا از او بپرسید که چه چیزی او را عصبی یا ناراحت می کند. سپس راه حل های متناسب با آن را به او آموزش دهید. مثلا اگر فرزندتان نگران صحبت کردن با عموی شما است و نمی داند چگونه باید با او صحبت کند، کلمات و جملاتی مودبانه را به او آموزش دهید و موضوعاتی را برای گفتگو مطرح کنید.

راهکارهای تمدد اعصاب را آموزش دهید

کودکان باید مهارت مقابله با ترس ها و استرس های خود را بیاموزند. به فرزند خود آموزش دهید که هنگام مواجه با ترس ها چگونه خود را آرام کند. راهکارهایی برای آرامش اعصاب و حفظ اعتماد به نفس را به کودکتان آموزش دهید. مانند تنفس عمیق، نوشیدن آب و ورزش کردن و …

با فرزند خود برقراری رابطه را تمرین کنید

محافظت از فرزندان کار درستی است اما اجازه ندهید که این محافظت باعث شود آنها به طور کلی منزوی و غیر اجتماعی شوند. مثلا اگر آنها از صحبت کردن با همکاران شما اضطراب دارند، شما با جواب دادن به سوالات و صحبت کردن به جای فرزند خود، ترس ها و اضطراب او را تقویت می کنید. برای غلبه بر این نگرانی و اضطراب، فرزندتان را تشویق کنید که هربار قدم های کوچکی را بردارد. مثلا به او کمک کنید که در اولین قرار ملاقات سلام کند. در قرارهای ملاقات بعدی او در مورد غذای مورد علاقه اش نظر بدهد و … در نهایت، فرزندتان احساس راحتی می کند و می تواند به راحتی در جمع دوستان و همکارانتان صحبت کند.

جایگزین کردن افکار مثبت به جای افکار منفی

اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان اغلب باعث ایجاد باورهای منفی در کودک می شود که افکار مضطرب آنها را تقویت می کند. این گونه کودکان افکاری مانند: انجام دادن کار به بدترین شکل، باور اینکه دیگران آنها را از دریچه منفی می بینند، واکنش بیش از حد و … دارند. به کودک خود بیاموزید که افکار منفی را بشناسد و افکار مثبت را جایگزین آنها کند. پس سعی کنید اگر با تفکرات منفی و سرزنش کننده کودک خود مواجه شدید، به او کمک کنید تا افکار مثبت را جایگزین کند.

آموزش مهارت های حل مسئله به کودک

کودک مبتلا به اضطراب اجتماعی معمولا استاد اجتناب است. آنها هرکاری انجام می دهند تا از درگیر شدن در موقعیت هایی که ترس و اضطراب در آنها ایجاد می کند، اجتناب کنند. در نگاه اول، این رفتار نامناسب به نظر نمی رسد. اما به مرور می تواند باعث افزایش اضطراب اجتماعی در کودک شود. به کودک خود مهارت حل مسئله را بیاموزید. مثلا اگر کودکی از سخنرانی در جمع می ترسد، می توانید به او کمک کنید که چند بار در خانه جلوی آینه تمرین کند. یا هنگام صحبت کردن و سخنرانی در خانه از او فیلم بگیرید و فیلم ها را تماشا کند تا متوجه شود که سخنرانی کردن می تواند چقدر راحت و به دور از ترس و اضطراب باشد.

اگر آگاهی از مهات های حل مسئله ندارید، می توانید به مشاوره خانواده مراجعه کنید و از روانشناس یا مشاور در مورد مهارت های حل مسئله و آموزش آن به کودکان کمک بگیرید.

با کودک خود رابطه مناسبی برقرار کنید

سعی کنید با کودک خود ارتباط صمیمانه و دوستانه ای برقرار کنید. به او نشان دهید که احساسات و ترس ها و نگرانی های او را می فهمید و درک می کنید. نشان دادن پذیرش احساسات فرزندتان در مواقعی که کودک شما اضطراب دارد، بسیار مهم است. اگر کودک احساس کند که والدین با او همدلی می کنند. هنگامی که ترس و اضطرابی دارد به سراغ آنها می رود. به گونه ای با کودک خود رفتار کنید که او احساس شنیده شدن و درک شدن داشته باشد. این کار باعث می شود احساس که امنیت کند و بتواند با ترس هایش مبارزه کند.

تمرکز بر پیشرفت نه کمال

اضطراب اجتماعی به شدت با کمال گرایی مرتبط است. ترس از شکست، ترس از بد به نظر رسیدن در مقابل دوستان یا ترس از نرسیدن به هدف همگی به شدت به احساسات اضطرابی کودک کمک می کند. به فرزندتان کمک کند تا به جای تمرکز بر بهترین بودن، روی فرآیند و پیشرفت آن تمرکز کند. به او بگویید که هر کسی ممکن است اشتباه کند. درمورد اشتباهات خود با او صحبت کنید. به او یاد بدهید که اشتباهات بخشی جدایی ناپذیر از زندگی هستند. پس هنگام اشتباه کردن ناامید و مضطرب نشود و همچنان با قدرت به راه خود ادامه بدهد.

سخنی از مشاوران آویژه

به عنوان والدین هرگز اجازه ندهید که اختلال اضطراب اجتماعی برتوانایی فرزندتان برای حضور در مدرسه، معاشرت با همسالان و یا قرار گرفتن در مکان های عمومی و اجتماعی تاثیر منفی بگذارد. خوشبختانه راهکارهای زیادی برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی در کودکان وجود دارد. کودکان می توانند یاد بگیرند که با علائم خود کنار بیایند و مهارت مقابله با ترس و اضطراب را یاد بگیرند. اگر احساس می کنید که نتوانسته اید اضطراب اجتماعی کودک خود را از بین ببرید و این اختلال باعث عملکرد ضعیف او و گوشه گیری و عدم پیشرفت کودکتان شده است. بهتر است به مشاوره کودک مراجعه کنید. یک مشاور با تجربه می تواند به فرزند شما کمک کند تا با اختلال اضطراب اجتماعی خود مبارزه کند. مشاور از راهکارهایی متناسب با فرزند شما برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی کودک استفاده خواهد کرد.