کودک همسری، پدیده‌ای دردناک است که هزاران دختر را در سراسر دنیا درگیر خود کرده است. با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در زمینه حقوق بشر، این سنت کهن همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد و آینده بسیاری از دختران را تباه می‌کند.

آیا می‌توان تصور کرد که کودکی که هنوز در حال بازی با عروسک است، مجبور به پذیرش مسئولیت‌های سنگین زندگی زناشویی شود؟

کودک همسری، پدیده‌ای شوم است که حقوق بنیادین کودکان را پایمال می‌کند و آینده آنها را به خطر می‌اندازد. در این مقاله مرکز مشاوره خانواده آویژه، به بررسی ابعاد مختلف این معضل اجتماعی و پیامدهای مخرب آن خواهیم پرداخت.

دلایل کودک همسری چیست؟

درک اینکه چرا کسی ترجیح میدهد فرزندش در سنین کودکی ازدواج کند، دشوار است. اما برای میلیون ها نفر، ازدواج کودکان میتواند بهترین و یا تنها گزینه باشد. برخی از دلایل کودک همسری شامل موارد زیر است:

🛑 فقر

اغلب ازدواج های زودهنگام در خانواده های فقیر اتفاق میفتد. که این خانواده ها برای کاهش هزینه های زندگی، به دست آوردن مقداری پول و فرار از چرخه فقر ترجیح میدهند فرزاندانشان در همان کودکی ازدواج کنند. این در حالی است که، ازدواج کودکان خود میتواند فقر را تقویت کند. زیرا مطمئنا دختران و پسرانی که در سن پایین ازدواج میکنند، برای کنترل امور مالی به درستی آموزش نمیبینند و همچنین نیروی کار خوبی نیستند.

این موضوع مخصوصا درباره دختران صدق میکند. در واقع در بسیاری از مناطق، به دلیل تبعیض فراگیر جنسیتی، دختران اغلب به عنوان باری بر دوش خانواده دیده میشوند. لذا والدین فقیر غالباً معتقدند که ازدواج، آینده دختر را تأمین میکند و هزینه های خانواده را هم کاهش میدهد.

🛑 تبعیض جنسیتی

عمده ترین علت ازدواج زودهنگام در دخترها را میتوان تبعیض جنسیتی عنوان کرد. تبعیض جنسیتی محصول فرهنگ هایی است که زنان و دختران را بی ارزش میدانند. تبعیض اغلب خود را به صورت خشونت خانگی، تجاوز، محرومیت از غذا، عدم دسترسی به تحصیل و آموزش و مراقبت های بهداشتی و عمومی نشان میدهد. پس در چنین شرایطی خانواده ها ترجیح میدهند دخترانشان هرچه زودتر ازدواج کنند.

🛑 قوانین ناکافی

بسیاری از کشورها قوانینی علیه ازدواج زود هنگام در کودکان وضع نکرده اند. یا اگر قانونی وجود دارد معمولا به درستی اجرا نمیشود یا راهی برای دور زدن آن وجود دارد. همین امر باعث بالا رفتن آمار این ازدواج ها میشود.

البته همه ازدواج های کودکان نتیجه تصمیمات والدین یا سرپرستان نیستند. در واقع گاهی دلایل کودک همسری به انتخاب خود کودکان یا نوجوانان برمیگردد و خودشان تصمیم میگیرند ازدواج کنند. این ازدواج ها ممکن است راهی برای اعمال استقلال، ترک خانه یا فرار از شرایط دشوار، از جمله فقر ناامید کننده یا خشونت خانوادگی باشد. برای خواندم مقاله ایده آل ترین فاصله سنی در ازدواج کلیک کنید.

پیامدهای کودک همسری کدام است؟

ازدواج کودکان حقوق کودکان را تضعیف میکند و زندگی و فرصت های آینده آنها را از بین میبرد. در ابتدایی ترین سطح در چنین ازدواجهایی، کودکان حق انتخاب ندارند و نمیتوانند با رضایت کامل و بدون اجبار و ترس تصمیم بگیرند که با چه کسی ازدواج کنند. در حالیکه این یکی از مهمترین حقوق و تصمیمات زندگی هر فردی است. بدیهی است چنین ازدواج هایی پیامدهایی خواهد داشت. از جمله آسیب های ازدواج زودهنگام میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

بارداری های پر خطر

یکی از مهم ترین عواقب ازدواج زودهنگام در دخترانی دیده میشود که قبل از بلوغ بدنشان باردار میشوند و این امر باعث افزایش خطر مرگ و میر مادر و نوزاد میشود. در کشورهایی که دسترسی به خدمات بهداشت جنسی و باروری معمولاً کم است، عوارض ناشی از بارداری و زایمان میتواند کشنده باشد. در حقیقت، در سطح جهانی، این عوارض علت اصلی مرگ در دختران نوجوان است. علاوه بر این دخترانی که زود ازدواج کرده اند، احتمالاً خشونت، سوء استفاده و روابط جنسی اجباری را تجربه میکنند. همچنین آنها در برابر عفونت های مقاربتی آسیب پذیرتر هستند. زیرا این افراد برای محافظت از خود در برابر بیماری های مقاربتی و بارداری آموزش ندیده اند.

محرومیت از تحصیل و آموزش

از دیگر عوارض کودک همسری، محرومیت از تحصیل و آموزش است. کودکان متاهل به ندرت در مدرسه ثبت نام میکنند زیرا انتظار میرود مسئولیت های زندگی را به عهده بگیرند. این موضوع آینده آنها را تحت تاثیر قرار میدهد. همچنین عدم آموزش به این معنی است که دختران و پسران کمتر قادر به حمایت از فرزندان خود و انجام مسئولیت های زندگی هستند.

ازدواج زودهنگام حقوق انسانی کودکان را پایمال میکند

درست است که ازدواج یک نیاز طبیعی برای هر انسان است. اما همین اتفاق جذاب، برای کودکان تبعات زیادی را به دنبال دارد و حق یک زندگی طبیعی را از آنها سلب میکند. بسیاری از حقوقی که در کودکان مجبور به ازدواج، تضعیف میشود یا از بین میرود عبارتند از: حق تحصیل، حق محافظت در برابر خشونت جسمی و روحی، حق برخورداری از بالاترین سطح استاندارد بهداشتی، حق استراحت و اوقات فراغت و در نهایت حق اشتغال. چنین محرومیت هایی میتواند دلیل کافی برای بروز مشکلات روحی و روانی هم شود.

عدم ایمنی و ثبات مالی

همانطور که قبلا هم اشاره کردیم ازدواج های زودهنگام میتواند با فقر همراه باشد. زیرا پسران کم سن و سال، احتمالا شغل و درآمد مشخصی ندارند. علاوه بر این، قدرت مسئولیت پذیری و مدیریت هزینه ها در این افراد بسیار پایین تر است.

در نهایت به طور کلی میتوان گفت که اثرات و آسیب های ازدواج زودهنگام علاوه بر کودکان، روی نیروهای کار و اقتصاد جوامع هم دیده میشود. برای خواندن مقاله با چه کسانی نباید ازدواج کرد؟ کلیک کنید.

ازدواج زودهنگام از نظر اسلام

با توجه به معایب و پیامدهایی که درباره ازدواج زودهنگام مطرح شد، این سوال پیش میاید که کودک همسری در اسلام چگونه است؟ ممکن است برخی افراد بگویند چون سن بلوغ دختران در اسلام نه سالگی است، پس اسلام از کودک همسری حمایت میکند.

این در حالیست که این عمل حتی غیراسلامی است. زیرا مغایر با روح واقعی اسلام است. ازدواج یک قرارداد است و قرآن کریم، این مسئله را به عنوان “یک میثاق محکم” مطرح میکند. دختران کم سن و سال، مثلاً در سن نه سالگی، نمیتوانند چنین پیمانی ببندند. زیرا یک خردسال توانایی درک معنای عهد و پیمان را ندارد. در واقع از منظر اسلام، ازدواج یک مشارکت برای زندگی است. پس نمیتوانیم انتظار داشته باشیم كه كودك تجربه لازم یا ذکاوت فكری در انتخاب درست همسر خود را داشته باشد.

همچنین در اسلام، اینطور عنوان میشود که دختر در اولین قاعدگی فارغ از سن، از صغیر بودن خارج میشود. پس هنگامی که با یک پیشنهاد ازدواج مواجه میشود، میتواند آن را رد کند یا بپذیرد. در واقع رضایت وی پیش شرط لازم برای عقد معتبر است و سرپرست او از هیچ گونه آزادی برای مجبور کردن وی در پذیرفتن ازدواج، برخوردار نیست. این بدان معناست که دختر در صورت تمایل میتواند ازدواج از پیش تعیین شده را لغو کند. در نهایت تاکید میکنیم که ازدواج در اسلام با قوانین خاصی تنظیم می شود که طبق آن کودکان باید به بلوغ برسند. اما، اسلام محدودیت سنی خاصی تعیین نکرده است. مقاله چگونه خواستگاری کنیم؟ را حتما مطالعه کنید.

راه های جلوگیری از ازدواج زودهنگام

حال که ازدواج کودکان اینهمه پیامد دارند، آیا راهی برای جلوگیری از ازدواج زودهنگام دختر و پسر وجود دارد؟ بله راه های مختلفی وجود دارد که اگرچه ممکن است این نوع ازدواج را متوقف نکنند، اما میتواند فراوانی آن را کاهش دهد.

منع ازدواج کودکان باید به شکل قانونی تصویب، تقویت و اجرا شود. و توجه بیشتر به قوانین مربوطه مانند ثبت تولد و ازدواج و تحصیل در مدرسه ضروری است. اما قوانین به تنهایی به ازدواج کودکان خاتمه نمیدهد. اساساً برابری جنسیتی باید پیشرفت کند. وقتی تحصیل دختران به اندازه آموزش پسران ارزشمند تلقی شود، وقتی جوامع اعم از زن و مرد به آینده دختران و پسران اهمیت دهند، انگیزه کمتری برای انجام ازدواج کودکان وجود دارد. همچنین شرایط بهتر برای خانواده ها میتواند انگیزه ازدواج فرزندان را کاهش دهد. خانواده ها، از جمله دختران، باید بتوانند در آرامش زندگی کنند و در امنیت زندگی کنند. و فقر شدید، که باعث بسیاری از ازدواج های کودکان میشود، باید ریشه کن شود. برای این امر تغییرات زیادی لازم است، از جمله دسترسی بهتر به آموزش، خدمات بهداشتی و فرصت های اقتصادی و…