همان‌طور که می‌دانید شفقت درمانی (CFT) به معنای همدردی با رنج خود و دیگران و مهربانی است. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که با دیدن فردی که برای گذران زندگی خود با تمیز کردن شیشه‌ی اتومبیل‌ها و یا گل فروشی به امید پول گرفتن از دیگران به کار مشغول است، احساسات خاصی را تجربه کرده باشید. عده‌ای با رنج او همراه می‌شوند و با فکر اینکه در این هوا به دنبال کسب درآمد است به او کمک می‌کنند. اما عده‌ای دیگر نیز با قضاوت در مورد او و اینکه می‌خواهد با آن پول به دنبال مواد مخدر برود، دچار خشم شده و همچنین نسبت به خود به دلیل کمک نکردن احساس گناه می‌کنند. در این مقاله قصد داریم به شفقت درمانی برای کودکان و به طور کلی روش درمان اینگونه افراد یعنی درمان مبتنی بر شفقت بپردازیم که در صورت حاد بودن وضعیت خود می‌توانید از مشاوره روانشناسی نیز کمک بگیرید. با ما همراه باشید.

شفقت درمانی (CFT) به چه معناست؟

پایه و اساس درمان مبتنی بر شفقت، تقویت و افزایش مهربانی نسبت به خود و دیگران است که در نهایت باعث بهبود و سلامت روان فرد می‌گردد. روان درمانی مبتنی بر شفقت در اوایل قرن ۲۱ توسط پل گیلبرت توسعه یافت که شامل اصول و تکنیک‌هایی از روانشناسی و روش‌های درمانی است.

منظور از شفقت چیست؟

برخی از افراد در پاسخ به اینکه شفقت چیست تنها جوابشان، مهربانی و دلسوزی است. اما اگر بخواهیم پاسخ دقیق‌تری به این سوال بدهیم باید گفت شفقت یکی از ویژگی‌های انسانی‌ است که از ابتدای آفرینش در انسان وجود داشته و با گذشت زمان این احساس تکامل یافته است. به طور کلی شفقت به معنای حسی است که برای همدردی با فردی که از دردی رنج می‌برد به کار برده می‌شود. اگر در کارگاه روانشناسی شرکت کرده باشید این حس همدردی و دلسوزی را در ارتباط با سایر افراد به خوبی درک کرده‌اید.

هدف از شفقت درمانی چیست؟

هدف از شفقت درمانی (CFT) کنارگذاشتن تفکرات مخرب و منفی مانند خود انتقادی، سرزنشگری و قضاوت است. علاوه بر آن، این روش سبب تحقق هدف اصلی انسان که همان مهربانی نسبت به خود و دیگران و در نهایت رسیدن به آرامش ذهنی است، می‌شود.

انواع شفقت چیست و چگونه عمل می‌کند؟

همان‌طور که گفتیم درمان مبتنی بر شفقت در سال ۲۰۰۰ توسط پل گیلبرت ابداع شد و توسعه یافت که تکنیک اصلی آن درمان ذهن مشفق است. در این روش از درمان شناختی رفتاری، روانشناسی اجتماعی، روانشناسی رشد و… استفاده می‌گردد. علاوه بر این پل گیلبرت درباره روان درمانی مبتنی بر شفقت، سه سسیتم هیجانی برای مغز انسان تعریف کرده است که در ادامه درباره آن‌ها توضیح می‌دهیم.

سیستم محافظت از خود در برابر خطر و تهدید

این سیستم به این معناست که مغز تهدیدات و خطرات موجود را شناسایی کرده و واکنش‌هایی را برای حافظت از خود نشان می‌دهد. پس از آن احساسات و هیجاناتی مانند خشم، ترس و انزجار در او مشاهده می‌گردد. در نتیجه این سیستم به ما کمک می‌کند که از خود در برابر این خطرها محافظت کنیم. شفقت درمانی (CFT) کمک می‌کند که این احساسات دچار انحراف نشود و در صورت زیاد فعال شدن این سیستم، رفتارهایی مانند هجوم و ستیز یا تسلیم رخ ندهد.

سیستم جستجوی منابع

سیستم جستجوی منابع در شفقت درمانی (CFT) به ما می‌گوید که دنبال کردن غذا، پارتنر جنسی، رفت و آمد با دوستان و شرکت در دورهمی‌ها از منابعی است که می‌توان احساسات خوب و مفید مانند هیجان، لذت و شادی را در آن‌ها یافت.

سیستم تسکین و رضایت

در این سیستم شما می‌توانید همیشه احساسات مثبت مانند خوشحال و خرسند بودن، آرام بودن، داشتن امنیت و… را داشته باشید. در واقع این سیستم همراه با احساس نزدیکی به خود و دلبستگی شکل گرفته است که هورمون اکسی توسین نقش مهمی در بروز رفتارهای وابستگی دارد.

سیستم خطر، مهم ترین سیستم

در میان این سیستم‌ها، سیستم خطر مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌رود. زیرا با فعال شدن این سیستم و هشدار در مواقع مورد نیاز باعث می‌شود سیستم‌های دیگر نیز فعال گردد. در افرادی که سیستم محافظت از خود در برابر خطر بیش از حد فعال است سبب بروز استرس و نگرانی بیش از حد در آنان می‌شود. همچنین در این افراد سیستم تسکین در پایین‌ترین سطح فعالیت خود قرار دارد. به همین دلیل شفقت درمانی (CFT) به این افراد کمک می‌کند تا با تقویت و تحریک سیستم تسکین، توانایی مقابله با اضطراب، افسردگی، خشم و یا دیگر مشکلات بیشتر شود.

علاوه بر سه سیستمی که در درمان متبنی بر شفقت بررسی کردیم، شفقت سه جریان اصلی و مختلف نیز دارد که عبارت است از:

• شفقت به دیگران
• شفقت به خود
• شفقت دیگران به ما

شفقت درمانی برای چه مشکلاتی مناسب است؟

درمان مبتنی بر شفقت عموما برای کسانی مناسب است و به کار برده می‌شود که به شدت از خود اتتقاد می‌کنند یا با خود نامهربان هستند. همچنین برای افرادی که در احساس مهربانی و دلسوزی با دیگران مشکل دارند و نمی‌توانند با درد و رنج دیگران همدردی کنند نیز مناسب است. از دیگر مواردی که شفقت درمانی (CFT) در بهبود آن‌ها موثر است، می‌توان به استرس و اضطراب، افسردگی، خود انتقادی، خشم، آسیب رساندن به خود، اختلالات خوردن، اختلالات شخصیتی و… اشاره کرد.

تکنیک‌های شفقت درمانی چیست؟

در درمان مبتنی بر شفقت از تکنیک‌هایی استفاده می‌شود که هر یک را به طور مختصر شرح می‌دهیم.

تمرین تنفسی

یکی از تکنیک‌ها در شفقت درمانی (CFT) تنفس است. برای این که به درستی آن را انجام دهید، در ابتدا سعی کنید که به راحتی روی صندلی نشسته و هردو پا را روی زمین قرار دهید. چشمان خود را بسته و دست‌هایتان را به اندازه عرض شانه باز و روی پاهای خود قرار دهید. سپس بر روی نفس کشیدن خود تمرکز کنید. تا جایی این کار را ادامه دهید و تست کنید که ریتم تنفس
آرامش‌بخش و راحت خود را پیدا کنید. سعی کنید از اینکه حواستان پرت شود جلوگیری کنید. به وزن بدن خود که روی صندلی قرار گرفته است توجه کنید و احساس کنید که صندلی از شما حمایت می‌کند. چشمان خود را باز کنید و به زمان حال برگردید. این تمرین در درمان مبتنی بر شفقت شما را آماده می‌کند تا ادامه روز خود را به خوبی بگذرانید.

درست کردن یک مکان امن برای خود

یکی از تکنیک‌هایی که در روان درمانی مبتنی بر شفقت مورد استفاده قرار می‌گیرد تمرین تصویرسازی است. در ابتدا باید احساس آرامش و امنیت را در خود تقویت کنید. سپس مکان امن خود را در ذهن خود تجسم کنید. این مکان هرجایی می‌تواند باشد مانند جنگل، دریا و یا هرجایی که مکان امن شما باشد و واقعا خود را در آِن مکان با تمام جزئیات تصور کنید. در شفقت درمانی (CFT) باید تصور کنید که این مکان امن نیز از حضور شما لذت خواهد برد و شاد می‌شود و زمانی که نیاز به حس دوست داشته شدن و آرامش داشتید به آنجا بازگردید.

استفاده از رنگ‌های شفقت بخش

این تکنیک نیز یکی از روش‌های شفقت درمانی (CFT) است. در این روش رنگی را تصور کنید که برای شما مهربانی و شفقت را تداعی می‌کند و حس کنید که این رنگ از راه قلب وارد بدنتان می‌شود. سپس تصور کنید که هدف این رنگ در وجود شما، کمک، حمایت و تقویت شماست.

مهربان‌ بودن با خود

در این تکنیک از درمان مبتنی بر شقفت، باید تصور کنید فردی دلسوز هستید و ویژگی‌های ایده‌آل چنین فردی را دارید. این تکنیک باعث می‌شود نگرش خوبی به مسائل داشته باشید و پذیرای أنان باشید.

سخن آخر

با توجه به مسائلی که بررسی کردیم، شفقت درمانی (CFT) سعی دارد با سوق دادن افراد به مهربانی بیشتر نسبت به خود و دیگران، سبب بهبود سلامت روان آنان شود. علاوه بر آن سه سیستم مغز انسان به هنگام هیجان را تعریف کردیم که به افراد کمک می‌کند تا سیستم تسکین خود را تقویت کنند و بتوانند اضطراب و افسردگی را برطرف کنند.

سوالات متداول

آیا شفقت درمانی برای کودکان کاربرد دارد؟

بله، برای کودکانی که فعالیت سیستم خطر آنان بیش از حد است و رفتارهایی شبیه هجوم وستیز یا گریز و تسلیم دارند می‌تواند موثر باشد.

شفقت به چه معناست؟

شفقت به طور کلی به معنای مهربانی، دلسوزی و همدردی با خود یا کسی است که از مشکلی رنج می‌برد.

سه سیستم مغز که در درمان مبتنی بر شفقت کاربرد دارند چیست؟

سیستم رضایت و محافظت، سیستم جستجوی منابع و سیستم تسکین و رضایت