شیر مادر بهترین شکل تغذیه در دوران نوزادی است که نوزاد را در برابر طیف وسیعی از بیماری های عفونی و غیر عفونی محافظت می کند.

این شیر به تنهایی تا شش ماهگی تمام نیازهای تغذیه ای کودک را برآورده می کند. همزمان با رشد کودک نیاز های تغذیه ای او افزایش یافته و نیازمند یک منبع غنی از ویتامین ها و پروتئین ها است.

به همین دلیل نیاز است که کودک از منبع تغذیه اولیه خود که شیر مادر است جدا شده و بیشتر از مواد غذایی جامد استفاده کند. سن جدا شدن کودک از شیر مادر بستگی به عوامل مختلفی دارد که می خواهیم به طور مفصل در ادمه این مطالب مرکز مشاوره کودک آویژه به آنها اشاره کنیم. در ادامه همراه ما باشید.

هنگامی که شروع به شیردهی فرزندتان کردید، چه مدت باید ادامه دهید؟ سه ماه؟ شش ماه؟ یک سال؟ یا چندین سال؟

سن از شیر گرفتن کودک از نظر روانشناسی

قبل از این که به فکر از شیر گرفتن کودکتان بیوفتید به این نکته توجه داشته باشید که شیر مادر فقط یک غذا نیست. اگر کودک شما نگران یا خسته است، شیردادن باعث آرامش‌ او می شود. همچنین شیر مادر تقویت‌کننده سیستم ایمنی نوزاد است.

مهم است بدانیم پس از یک سن خاص، شیر مادر به تنهایی تمام نیازهای تغذیه ای نوزاد را تامین نخواهد کرد.

🟢 در سن چهار تا شش ماهگی، نوزاد از نظر رشدی آماده پذیرش غذاهای جامد است. مکیدن و جویدن رفتارهای پیچیده ای هستند که در روند رشد عصبی نوزاد پدیدار می شوند.

🟢 اگر زمانی که رشد عصبی در حال وقوع است، محرکی اعمال نشود، ممکن است نوزاد دچار فقر تغذیه ای شده و در آینده رابطه ای غیر اصولی با غذا خوردن ایجاد کند.

روانشناسان زمان مناسب از شیر گرفتن کودک را حتی بالاتر از دو سال تخمین می زنند. با نگاه به عواملی همانند رشد دندان، وزن بدن و شواهد علمی، سن از شیر گرفتن کودک از نظر روانشناسی ممکن است دو تا چهار سال باشد، در حالی که برخی دیگر معتقدند اجداد ما ممکن است تا سن شش یا هفت سالگی با شیر مادر تغذیه شده باشند.

این 14 نکته طلایی برای خواباندن نوزاد را باید بدانید: در این مقاله: بهترین روش خواباندن کودک

چه زمانی برای از شیر گرفتن کودک مناسب است؟

با این که سازمان جهانی بهداشت (WHO) سن از شیر گرفتن کودک را دو سال اعلام کرده است، باید در نظر داشته باشید که شرط اصلی جدا شدن کودک از شیر مادر، آمادگی کامل کودک و مادر از لحاظ روحی و جسمی در این زمینه است که در ادامه مطالب به طور کامل به بررسی آن خواهیم پرداخت.

🟢 از شیر گرفتن فرآیندی است که در آن کودک تغذیه از شیر مادر را به طور کامل کنار می گذارد.

🟢 اولین قدم برای از شیر گرفتن کودک، انتخاب غذاهای مکمل در کنار شیر مادر در حدود سن شش ماهگی است.

🟢 روند از شیر گرفتن کودک تا زمانی ادامه می یابد که شیر مادر به طور کامل با سایر غذاها و نوشیدنی ها جایگزین شود.

🟢 بعد از شش ماهگی، کودک نیاز به مواد مغذی خاصی مانند، آهن، روی و ویتامین‌های B و D دارد که نمی‌تواند به تنهایی از شیر مادر دریافت کند.

🛑 مهم ترین نکته ای که در زمان از شیر گرفتن کودک باید به آن توجه داشته باشید این است که این فرآیند باید به صورت تدریجی اتفاق بیوفتد. از شیر گرفتن ناگهانی برای نوزاد آسیب زا و برای مادر ناراحت کننده است. همچنین ممکن است منجر به مسدود شدن مجاری، ورم پستان یا آبسه سینه شود.

فرآیند از شیر گرفتن می‌تواند تا زمانی که مادر و نوزاد بخواهند طول بکشد. بهترین زمان از شیر گرفتن کودک، به انتخاب شماست.

چه چیزی بچه را آرام می کند؟ در این رابطه این مقاله را حتما بخوانید:آرام كردن نوزاد بيقرار

نشانه های آمادگی کودک برای از شیر گرفتن

همان طور که روانشناسان و مراقبان حوزه سلامت اشاره کردند، سن مشخصی برای از شیر گرفتن کودک وجود ندارد و کودک باید با توجه به آمادگی ذهنی و بدنی از شیر گرفته شود. این آمادگی را می توان با دیدن چند نشانه تشخیص داد:

🟢 کودک چشم ها، دست ها و دهان خود را هماهنگ می کند تا بتوانند به غذای خود نگاه کرده آن را بردارد و در دهان بگذارد.

🟢 کودک به جای تف کردن غذا می تواند آن را ببلعد.

🟢 حواس پرتی کودک در زمان شیر خوردن افزایش می یابد.

🟢 کودک سینه را می مکد اما نه به اندازه ای که شیر بیاید( با سینه بازی می کند).

مدت زمان خوردن شیر کاهش می یابد و کودک به دفعات برای خوردن شیر به سراغ مادر می آید.

رفتارهایی که ممکن است با نشانه های آمادگی اشتباه گرفته شوند:

🔴 جویدن مشت

🔴 نیاز به شیر اضافی

🔴 بیدار شدن در شب (بیش از حد معمول)

این مشت جویدن، میل به غذای اضافی و بیدار شدن در شب از رفتارهای طبیعی نوزاد است و لزوماً نشانه گرسنگی یا آمادگی برای شروع غذای جامد نیست. همچنین شروع غذاهای جامد باعث نمی شود کودک شما در طول شب بخوابد. گاهی اوقات کمی شیر اضافی تا زمانی که برای غذا آماده شوند کمک کننده است.

چگونه کودک خود را از شیر بگیریم؟

هر زمان که تصمیم گرفتید کودک خود را از شیر مادر جدا کنید، بهتر است این کار را به تدریج انجام دهید. قطع ناگهانی شیردهی می تواند باعث گرفتگی، انسداد مجاری یا ورم پستان شده از شیر گرفتن ناگهانی ممکن اسن همچنین می تواند منجر به تضعیف سیستم گوارشی و ایمنی بدن کودک شما شود. همچنین ممکن است از نظر عاطفی برای مادر و فرزند سخت باشد.

✳️ از شیر گرفتن کودک قبل از شش ماهگی

شیر مادر در کنار مکمل ویتامین A+D تا پایان ماه ششم زندگی کامل ترین تغذیه ای است که هر کودک 6 ماهه می تواند داشته باشد. بسیاری از پزشکان توصیه می کنند که حداقل یک سال به کودک خود شیر بدهید. اگر نمی‌توانید شیردهی را تا پایان شش ماهگی ادامه دهید و می‌خواهید کودک خود را از شیر بگیرید، با قطع یک نوبت شیردهی در روز و جایگزینی آن با یک بطری شیر خشک شروع کنید.

🟣 در حالت ایده‌آل، با خوراک وسط روز شروع کنید. نکته: بچه ها با هوش هستند و می توانند بوی شیر مادرشان را در همان نزدیکی تشخیص دهند، بنابراین از شریک زندگی یا یکی از بستگان خود بخواهید که شیشه شیر او را در حالی که شما در اتاق دیگری هستید به نوزادتان بدهد.

🟣 ممکن است کودک شما در یک دوره 24 ساعته کمتر از شیر مادر تغذیه کند. او را مجبور نکنید بیش از آنچه می‌خواهد شیر بخورد.

🟣 در ابتدا احتمالاً متوجه می‌شوید که سینه‌هایتان پر و حساس شده اند، چراکه بدن برای تولید شیر کمتر درحال سازگاری است. اگر این حالت ناراحت کننده است، سعی کنید کمی، فقط به اندازه ای که ناراحتی را تسکین دهد، به کودک شیر بدهید. بدون اینکه بدن خود را برای تولید شیر تحریک کنید.

اگر می خواهید صمیمیت و مزایای سلامتی شیردهی را حفظ کنید، اما میزان آن را کاهش دهید، بهتر است شیردهی را به طور نسبی انجام دهید. یعنی فقط برخی از مواقع وعده های غذایی با شیر خشک جایگزین می شوند.

✳️ از شیر گرفتن کودک بعد از شش ماهگی

همانطور که کودک شما در حدود شش ماهگی شروع به خوردن غذاهای جامد می کند، متوجه خواهید شد که شیر خوردن به طور طبیعی با گذشت زمان کمتر می شود.

🟣 ظرف یک سال او احتمالاً چند بار در روز غذا می خورد که با وعده های غذایی و میان وعده های سالم باید تکمیل شود. در نظر داشته باشید که برای تغذیه با شیر گاو باید حداقل تا یک سالگی صبر کند.

۵ علت دروغگویی کودک که باید حتما بدانید برای اطلاعات بیشتر این مقاله را بخوانید:10 روش برخورد با کودک دروغگو

نحوه از شیر گرفتن کودک

برای از شیر گرفتن کودک برنامه ریزی کنید

شما باید به تدریج شیر دهی را کاهش دهید. با قطع یک جلسه شیردهی در هفته شروع کرده و تعداد دفعات حذف شیر را به مرور افزایش دهید.

🔵 مهم است که از شیر گرفتن کودک را به آرامی شروع کنید. کودک باید به شیر نخوردن عادت کرده و بدن شما با کاهش تولید شیر خود را سازگار کند.

🔵 می‌توانید با قطع شیردهی در ظهر شروع کنید، زیرا معمولاً کوچک‌ترین و ناخوشایندترین وعده غذایی است. بسیاری از مادران شیر خوردن قبل از خواب را حذف می کنند چراکه آن را هنوز بخش خاصی از پیوند بین خود و کودک احساس می کنند.

🔵 از شیر گرفتن می تواند هم برای مادر و هم برای نوزاد بسیار سخت باشد، بهتر است از نظر ذهنی برای یک چالش عاطفی و جسمی آماده باشید.

تغذیه با شیشه شیر را شروع کنید

ساده‌ترین راه برای دور کردن کودک از وابستگی به شیردهی این است که او را به خوردن شیر خشک از شیشه شیر عادت دهید. اگر کودکتان آماده به نظر می رسد، می توانید شیر خشک را با فنجان به او بدهید.

🔵 یکی از وعده های روزانه را با شیشه شیر به او بدهید.

🔵 تغذیه را با غذا های مورد علاقه او شروع کنید. کودکانی که 3 وعده غذای جامد در روز می خورند (به اضافه میان وعده ها) اغلب تمایل کمتری به شیر نشان می دهند. در این صورت، شیر مادر به دلیل کمبود تقاضا کاهش می یابد.

خودتان به کودک غذا ندهید

نوزادان می توانند بوی شیر را حس کنند و متوجه شوند که شما در نزدیکی او هستید. در صورت امکان از شخص دیگری بخواهید که تغذیه کودک را بر عهده بگیرد.

استرس و عذاب وجدان نگیرید

هنگامی که مادر شروع به از شیر گرفتن کودک خود می کند، ممکن است احساسات متفاوتی را تجربه کند. او ممکن است از بخشی از آزادی تازه خود لذت ببرد، اما همچنین ممکن است برای کنار گذاشتن یک مرحله بسیار صمیمی در رابطه خود با فرزندش احساس ناراحتی کند.

🔵 در این مرحله بهتر است به مادر یادآوری کرد که نوزادش در حال دستیابی به یک نقطه عطف اجتماعی جدید است، یعنی خوردن مواد جامد و نوشیدن از یک فنجان. پس این یک تجربه مثبت و طی کردن روند طبیعی رشد کودک است.

روی حذف تدریجی تغذیه شبانه کار کنید

شیر دادن به نوزاد در شب و صبح زود از سخت ترین عادت هایی است که می توان آن ها را ترک کرد. برای بسیاری از نوزادان خوابیدن بلافاصله پس از شیردهی یا خوردن بلافاصله پس از بیدار شدن بسیار لذت بخش است.

🔵 برخی از کودکان ممکن است به راحتی به جای سینه از شیشه شیر بخورند، اما بسیاری از آنها در مقابل تغذیه با شیشه شیر مقاومت می کنند.

🔵 سعی کنید کودک خود را در همان حالتی که با سینه شیر می دهید، از شیشه شیر بدهید.

این مقاله را حتما بخوانید و به دیگران کمک کنید: بدترین و بهترین سن طلاق برای کودکان

از شیر دادن برای خواباندن کودک استفاده نکنید

یک روال جدید قبل از خواب شروع کنید. به جای شیر دادن برای خواباندن کودک، به راه های دیگری فکر کنید که می تواند فرزندتان را آرام کند. برخی از راه هایی که می توانید برای خواباندن کودک خود امتحان کنید عبارتند از:

🔵 آواز خواندن برای کودک

🔵 کتاب خواندن برای کودک

🔵 دست زدن به پشت نوزاد

غذاهای مکمل برای تغذیه کودک خود پیدا کنید

اگر کودک شما بیش از شش ماه سن دارد، وقت آن است که غذاهای جامد را شروع کنید. قبل از این، سر و گردن نوزادان به اندازه کافی قوی نیست که از بلع مواد جامد پشتیبانی کند. برخی از غذاها به ویژه هنگام از شیر گرفتن نوزاد مفید هستند. هدف اصلی از تغذیه با این غذاها:

الف) ایجاد طعم و تنوع در رژیم غذایی کودک.

ب) تامین مواد مغذی “از دست رفته”

ج) آموزش مهارت های بلع، جویدن و غذا خوردن به نوزاد.

د) عادت دادن کودک به طعم و مزه غذاهای خانگی.

🔵 تغذیه کودک را با مایعات شروع کنید، سپس به سراغ غذاهای نیمه جامد و در نهایت به غذاهای معمولی خانگی بروید. در سن ده ماهگی، کودک باید یک رژیم غذایی تقریبا کامل داشته باشد.

انتظار نداشته باشید که کودک غذای زیادی بخورد

کودک هنوز در حال یادگیری جویدن/بلعیدن غذا است. مواقعی پیش می‌آید که به نظر می‌رسد کودک از غذا خوردن «امتناع» می‌کند، یا حتی آن را بیرون می‌اندازد، در حالی که در واقع، او فقط نمی‌تواند دهان خود را هماهنگ کند. و حرکات زبان به اندازه کافی برای قرار دادن غذا در داخل دهان مناسب نیست.

🔵 فقط با یک تا دو قاشق غذاخوری غذای جامد شروع کنید و به مرور زمان با میل بیشتر کودک، آن را افزایش دهید.

فرآیند از شیر گرفتن را فقط با یک غذا شروع کنید

این غذا را در سه تا چهار روز اول به صورت روزانه به کودک بدهید. اطمینان حاصل کنید که او می تواند آن را بخورد، هضم کند و از هرگونه علائم آلرژیک مانند سرفه، حرکات شل روده یا بثورات مصون بماند. پس از گذشت حدود چهار روز، با یک مورد جدید دیگر شروع کنید.

سخنی از مشاوران آویژه

شیر مادر یکی از کامل ترین منابع تغذیه ای است که نیاز کودک را به طور کامل تا شش ماهگی برطرف می سازد. طبق بیانیه سازمان جهانی بهداشت، کودک در حدود دو سالگی آماده است که شیر مادر را به تدریج کنار گذاشته و از وعده های غذایی کامل استفاده کند. در این مقاله از مرکز مشاوران آویژه به بررسی اهمیت شیردهی و راه حل های کاربردی برای جدا کردن کودک از شیر مادر پرداختیم.

علت جویدن ناخن در کودکان چیست؟ این مقاله را حتما بخوانید: درمان قطعی ناخن جویدن کودکان

سوالات متداول

❓چگونه بچه را سریع از شیر بگیریم؟

اگرچه بهتر است شیردهی را به طور ناگهانی قطع نکنید، اما گاهی اوقات به دلایل سلامتی یا به این دلیل که شما و کودکتان نمی توانید با هم باشید، لازم است. اگر کودک شما تا این مرحله از شیر مادر تغذیه کرده است، تقریباً به طور قطع نیاز به دوشیدن شیر برای جلوگیری از ورم سینه هایتان دارید. سینه‌های شما ممکن است در ابتدا متورم و حساس شوند، اما سازگار می‌شوند. مصرف پاراستامول یا ایبوپروفن می تواند به تسکین درد کمک کند (اگرچه ایبوپروفن برای مبتلایان به آسم منع مصرف دارد).

❓اگر بخواهم دوباره باردار شوم آیا می توانم به شیردهی ادامه دهم؟

در حالی که شیردهی یک پیشگیری کننده طبیعی از بارداری است، اما بعید است بعد از شش ماه موثر باشد. این بدان معنی است که شما می توانید در حالی که هنوز به کودک خود شیر می دهید باردار شوید. تغذیه پشت سر هم دو کودک در سنین مختلف مطمئناً امکان پذیر است و هنگامی که نوزاد جدید شما وارد می شود، بدن شما برای هر یک از نیازهای آنها شیر تولید می کند. اگر قبلاً زایمان زودرس، سقط جنین یا خونریزی داشته اید، یا اگر می خواهید در دوران بارداری به شیردهی ادامه دهید، باید از متخصص مراقبت های بهداشتی خود مشاوره بگیرید.

❓اگر کودک نسبت به خوردن شیشه شیر مقاومت کند، از چه راه حلی می توان استفاده نمود؟

به عنوان یک راه حل موثر می توانید از فنجان یا نی برای خوردن شیر استفاده کنید. در این صورت کودک در علاوه بر ترک شیر مادر می تواند مهارت جدید خوردن با فنجان و نی را نیز بیاموزد.

منبع: https://psychology.avije.org/family-counselling/