شب ادراری در کودکان، مشکلی شایع‌تر از آن است که فکر می‌کنید. این مشکل می‌تواند اعتماد به نفس کودک را کاهش داده و روابط اجتماعی او را تحت تاثیر قرار دهد.

اما با شناخت دقیق علل این مسئله و انتخاب روش درمانی مناسب، می‌توان به راحتی از شر آن خلاص شد. در این مقاله، شما را با جدیدترین روش‌های درمان شب ادراری آشنا خواهیم کرد.

بسیاری از کودکان در روز به راحتی ادرار خود را کنترل می کنند و استفاده از توالت را سریع یاد می گیرند اما ماه ها و یا حتی سال ها طول می کشد تا یک شب را، بدون خیس کردن بستر، بخوابند. این موضوع باعث نگرانی والدین می شود که آیا کودک به شب ادراری دچار است یا خیر.

برای پاسخ دادن به این سوال باید تعداد دفعات خیس شدن رختخواب در شب و همچنین سن کودک در نظر گرفته شود تا بتوان تشخیص داد فرزند شما دچار شب ادراری است یا نه.

مشاوران مرکز مشاوره خانواده آویژه در این مقاله به بررسی دلایل شب ادراری در کودکان و راه های درمان شب ادراری در کودکان پرداختند. شاید برای شما نیز این سوال پیش آمده باشد که علت شب ادراری کودکان چیست؟ یا شب ادراری کودک تا چه سنی طبیعی است؟ پس با ما همراه شوید تا برای سوالاتتان در مورد شب ادراری کودک پاسخ مناسبی پیدا کنید.

تعریف شب ادراری کودک

اولین گام برای درمان شب ادراری کودکان این است که بدانیم از نظر علمی و پزشکی در چه حالتی گفته می شود که کودک شب ادراری دارد؟

🔵 هنگامی که خیس شدن تختخواب در کودکی که به اندازه کافی بزرگ است که می تواند مثانه خود را کنترل کند اتفاق بیفتد، شب ادراری نامیده می شود. در اغلب موارد، شب ادراری در کودکان 5 تا 6 ساله متوقف می شود. شب ادراری در پسرها و در کودکانی که خواب عمیق دارند بیشتر است.

🔵 در تعریفی دیگر شب ادراری به حالتی گفته می‌شود که کودک به طور مکرر در طول خواب رختخواب خود را خیس می‌کند. این مشکل ممکن است به صورت اولیه (از بدو تولد) یا ثانویه (پس از دوره خشک ماندن) رخ دهد.

در ادامه حتما مقاله ۱۰ نکته آموزش دستشویی رفتن کودک را حتما بخوانید.

چند نوع شب ادراری در کودک داریم؟

دو نوع شب ادراری در کودکان وجود دارد. کودک ممکن است یک یا هر دو نوع را تجربه کرده باشد

شب ادراری اولیه

این نوع از شب ادراری در زمان از پوشک گرفتن کودک اتفاق می افتد. هنگامی که کودک هنوز به طور کامل نمی تواند از توالت استفاده کند و تسلط کامل به آن ندارد.

شب ادراری ثانویه

شب ادراری ثانویه زمانی است که کودک در طول روز به راحتی دستشویی خود را می گوید و تسلط کافی برای کنترل مثانه خود در طول روز دارد اما در شب تختخواب خود را خیس می کند. یا زمانی که کودک یک دوره زمانی ادرارش را کنترل می کرده و شب ها بدون خیس کردن بستر خود، می خوابیده اما بعد از مدتی دچار شب ادراری شده است.

حتما این مقاله بی اختیاری مدفوع در کودکان را با دقت بخوانید.

دلایل شب ادراری کودک

شب ادراری می تواند در کودکان دلایل مختلفی داشته باشد. همانطور که در بالاتر نیز عنوان شد برای کودکان زیر 3 سال شب ادراری یک امر نسبتا عادی محسوب می شود و نیازی به درمان خاصی برای آن نیست.

اما برای کودکان بالای 3 سال ادرار مکرر شبانه می تواند دلایل مختلفی داشته باشد:

عوامل ارثی:

یکی از مهم‌ترین دلایل شب ادراری، سابقه خانوادگی است. اگر یکی از والدین در کودکی شب ادراری داشته باشد، احتمال بروز این مشکل در فرزندش بیشتر است. ژن‌های خاصی ممکن است از سمت پدر یا مادر در این زمینه نقش داشته باشند.

نارسایی مثانه:

گاهی اوقات مثانه کودک به اندازه کافی بزرگ نیست تا بتواند ادرار را تا صبح نگه دارد. این امر به ویژه در کودکان کوچکتر شایع است. توجه داشته باشید که تشخیص این مسئله با پزشک متخصص است.

خواب عمیق:

برخی کودکان خواب بسیار عمیقی دارند و حتی با پر شدن مثانه بیدار نمی‌شوند. این امر باعث می‌شود که آن‌ها قادر به کنترل ادرار خود در خواب نباشند.

هورمون ضد ادرار (ADH):

این هورمون نقش مهمی در تنظیم تولید ادرار در شب دارد. کمبود این هورمون می‌تواند منجر به افزایش تولید ادرار در شب و در نتیجه شب ادراری شود.

عفونت‌های مجاری ادراری:

عفونت‌های ادراری می‌توانند باعث تحریک مثانه و افزایش نیاز به ادرار شوند. این عفونت‌ها ممکن است باعث شوند که کودک در طول شب چندین بار بیدار شود و رختخواب خود را خیس کند.

یبوست مزمن:

یبوست طولانی مدت می‌تواند بر روی مثانه فشار وارد کرده و باعث شب ادراری شود.

مشکلات ساختاری در دستگاه ادراری:

برخی از کودکان ممکن است دارای مشکلات ساختاری در دستگاه ادراری خود باشند که باعث نشت ادرار می‌شود.

اختلالات عصبی:

برخی اختلالات عصبی یا اختلالات نخاعی می‌توانند باعث شب ادراری شوند.

عوامل روانی:

استرس، اضطراب، تغییرات محیطی و مشکلات عاطفی می‌توانند بر روی کنترل مثانه تأثیر بگذارند و باعث شب ادراری شوند.

همچنین برخی عوامل می تواند شب ادراری در کودکان را تشدید کند. این عوامل به سادگی قابل برطرف شدن هستند. برخی از مهم ترین عوامل تشدید کننده شب ادراری در کودکان عبارتند از:

مصرف بیش از حد مایعات قبل از خواب:

نوشیدن مقدار زیادی مایعات قبل از خواب، باعث پر شدن مثانه و افزایش احتمال شب ادراری می‌شود.

کافئین و نوشابه‌های گازدار:

این نوشیدنی‌ها می‌توانند مثانه را تحریک کرده و باعث افزایش ادرار شوند.

تغییرات محیطی:

تغییر مدرسه، خانه یا رویدادهای استرس‌زا می‌توانند باعث ایجاد اختلال در عادات خواب کودک و در نتیجه شب ادراری شوند.

10 راهکار آموزش خوابیدن کودک در اتاق خودش را حتما باید بدانید لطفا مقاله درمان ترس کودکان از تنها خوابیدن را بخوانید

نشانه های شب ادراری در کودکان

علائم شب ادراری برای هر کودک کمی متفاوت است. یکی از علامت های اصلی شب ادراری، این است که یک کودک 5 ساله یا بزرگتر رختخواب یا لباس خود را حداقل دو بار در هفته خیس کند و این روند حداقل سه ماه ادامه پیدا کند. مطالعات نشان داده است که از هر 10 کودک 7 ساله یک نفر و از هر 20 کودک 10 ساله یک نفر و از هر صد کودک 15 ساله یک نفر هنوز شب ادراری دارند. شما می توانید برای تشخیص شب ادراری در کودکان از یک مشاوره کودک راهنمایی بگیرید.

نشانه‌های اصلی شب ادراری

سوال مهمی که در ذهن خانواده ها وجود دارد این است که بر اساس چه نشانه هایی می توان گفت که کودک دچار شب ادراری شده و باید برای آن راه حلی پیدا کرد؟

🟣 اولین و اصلی ترین نشانه شب ادراری را می توان خیس شدن مکرر رخت خواب دانست. در این صورت کودک به طور مداوم و بدون دلیل مشخص، رختخواب خود را خیس می‌کند.

🟣 به جز این اگر کودک دچار بی حالی روزانه باشد و یا از درد شکم رنج ببرد، می توان گفت که احتمالا دچار شب ادراری شده و باید به دنبال علل خاصی مانند عفونت در مجاری ادراری و … گشت.

🟣 بنابراین خیس شدن مکرر رختخواب اصلی ترین نشانه شب ادراری در کودکان است، سایر نشانه ها می تواند به شما و پزشک در پیدا کردن علت اصلی این بیماری کمک کند.

به طور مثال اگر کودک شما دچار سوزش در ادرار باشد و یا در طول روز از تکرر ادرار رنج می برد می تواند نشانه هایی باشد که بیماری و مشکلی اصلی چیست.

راه های درمان شب ادراری کودکان

از نظر روانشناسان آویژه نکته کلیدی برای درمان شب ادراری کودک این است که فرزندتان را سرزنش یا شرمنده نکنید. در عوض، روی تشویق مثبت و گام‌های عملی که می‌توانید با هم بردارید تمرکز کنید.

به طور کلی راه های جلوگیری و درمان شب ادراری کودکان را می توان به 3 بخش عمده تقسیم کرد. در ادامه هر کدام از این بخش ها را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم.

درمان های دارویی

اگر فرزندتان به طور مرتب رختخواب خود را خیس می‌کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند علت اصلی مشکل را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کند. در کلام ساده تر تنها بر اساس تجویز پزشک باید از درمان های دارویی استفاده کرد.

اما اگر بخواهیم کارکرد درمان دارویی را به صورت خلاصه عنوان کنیم می توانیم اینگونه بگوییم که برخی داروها به تنظیم هورمون ضد ادرار (ADH) کمک می‌کنند که نقش مهمی در کنترل تولید ادرار در شب دارد و داروهای دیگر با کاهش فعالیت مثانه، به کودک کمک می‌کنند تا ادرار را تا صبح نگه دارد.

بر این اساس عمدتا داروی های زیر عمدتا برای درمان شب ادراری کودکان توسط پزشک تجویز می شود:

❇️ دسموپرسین (Desmopressin):

رایج‌ترین داروی مورد استفاده برای درمان شب ادراری است. این دارو به کاهش تولید ادرار در شب کمک می‌کند. دسموپرسین با افزایش جذب آب توسط کلیه‌ها، باعث کاهش تولید ادرار در شب می‌شود. این دارو معمولاً به صورت اسپری بینی یا قرص مصرف می‌شود.

❇️ داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای:

در برخی موارد، این داروها برای درمان شب ادراری تجویز می‌شوند.

درمان های دارویی اثربخشی و سرعت بالایی دارند اما ممکن است با عوارضی همراه باشد. از این رو به هیچ وجه بدون تجویز پزشک نباید از این داروها استفاده کرد.

درمان رفتاری و تغییر سبک زندگی

درمان رفتاری، روشی موثر و بدون عوارض جانبی قابل توجه برای درمان شب ادراری در کودکان است. این روش بر اساس تغییر رفتار و عادات کودک استوار است و به او کمک می‌کند تا کنترل بیشتری بر مثانه خود داشته باشد.

برخی از مهم ترین درمان های رفتاری عبارتند از:

❇️ دستشویی رفتن در طول روز را مدیریت کنید:

روی رفتارهای فرزندتان در طول روز تمرکز کنید. زمان مصرف مایعات و دفع ادرار در طول روز بر آنچه در شب اتفاق می افتد تاثیر می گذارد. با کودک خود تمرین کنید تا هر دو یا سه ساعت یک بار در طول روز به دستشویی برود.

شما می توانید هر دو ساعت یکبار از آنها بپرسید که دستشویی دارند یا نه. گاهی اوقات فرزندانمان سرگرم بازی و یا تماشای تلویزیون خواهند شد و دستشویی رفتن را فراموش می کنند و یا برای اینکه وقفه ای در بازی آنها ایجاد نشود، دستشویی خود را به مدت طولانی نگه میدارند.

❇️ حواستان باشد که کودک شما قبل از خواب مایعات زیادی ننوشد:

فرزندتان را تشویق کنید که در روز مایعات زیادی بنوشد، تا در هنگام شب استفاده از مایعات به حداقل برسد. کودکانی که عادت دارند در اواخر روز ورزش کنند باید قبل از تمرین یا بازی کردن خود آب بدنشان را تامین کنند، سپس سعی کنند مصرف مایعات را در طول شب محدود کنند.

❇️ فرزندتان را تشویق کنید قبل از خواب به دستشویی برود:

یک ساعت قبل از خوابیدن از کودکان بخواهید به دستشویی برود و مجدد هنگامی که می خواهید کودکتان را به رختخواب ببرید از او سوال کنید که آیا دستشویی دارد یا نه.

❇️ زنگ هشدار شبانه (Bedwetting alarm):

این روش یکی از موثرترین روش‌های درمان رفتاری است. زنگ هشدار شبانه به محض اینکه رختخواب کودک خیس شود، به صدا در می‌آید و کودک را بیدار می‌کند. این کار به کودک کمک می‌کند تا ارتباط بین احساس پر بودن مثانه و نیاز به ادرار کردن را یاد بگیرد.

❇️ استفاده از نمودار خشک ماندن:

با استفاده از این نمودار، کودک و والدین می‌توانند پیشرفت کودک را در کنترل مثانه دنبال کنند. بنابراین والدین می توانند هر شب خشک ماندن، با یک علامت یا ستاره مشخص کنند. مهم ترین کارکرد این رویکرد این است که باعث ایجاد انگیزه در کودک می‌شود.

درمان های مکمل

در کنار درمان‌های دارویی و رفتاری، برخی درمان‌های مکمل نیز برای درمان شب‌ادراری پیشنهاد می‌شوند. این درمان‌ها معمولاً با هدف تقویت سیستم ایمنی، کاهش استرس و بهبود عملکرد کلی بدن انجام می‌شوند. با این حال، قبل از استفاده از هرگونه درمان مکمل، حتماً با پزشک متخصص مشورت کنید. در نظر داشته باشید هیچ‌کدام از درمان‌های مکمل به اندازه داروهای تجویزی مانند دسموپرسین اثبات شده نیستند و ممکن است برای همه کودکان موثر نباشند.

❇️ طب سوزنی

طب سوزنی یکی از روش‌های درمانی مکمل است که در سال‌های اخیر برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها، از جمله شب ادراری در کودکان، مورد توجه قرار گرفته است. این روش بر اساس اصل تعادل انرژی در بدن عمل می‌کند و با تحریک نقاط خاصی در بدن، به بهبود عملکرد اندام‌ها و سیستم‌های مختلف کمک می‌کند.

طب سوزنی برای اکثر کودکان مبتلا به شب ادراری بی‌خطر است و عوارض جانبی کمی دارد. با این حال، قبل از شروع درمان با طب سوزنی، بهتر است با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید تا از عدم وجود هرگونه منع مصرف مطمئن شوید.

❇️ تغذیه

تغذیه نقش مهمی در سلامت کلی بدن، از جمله عملکرد مثانه، ایفا می‌کند. اگرچه تغذیه به تنهایی نمی‌تواند شب ادراری را درمان کند، اما می‌تواند در کنار درمان‌های دیگر به بهبود این مشکل کمک کند. فیبر به تنظیم حرکات روده کمک می‌کند و از یبوست جلوگیری می‌کند. یبوست می‌تواند بر روی مثانه فشار وارد کرده و شب ادراری را تشدید کند.

همچنین کلسیم به تقویت عضلات مثانه کمک می‌کند. پتاسیم نیز به حفظ تعادل مایعات در بدن کمک می‌کند. از طرف دیگر منیزیم به آرامش عضلات کمک می‌کند و می‌تواند به کاهش انقباضات ناگهانی مثانه کمک کند.

در مقابل، کودکانی که دچار مشکل شب ادراری هستند بهتر است از غذاها و نوشیدنی های کافئین دار، مواد غذایی اسیدی، غذاهای تند و ادویه دار، غذاهای شور و غذاهای فرآوری شده کمتر مصرف کنند.

15 نکته درمان خجالتی بودن کودک که باید بدانید!پ لطفا مقاله با کودک خجالتی چگونه رفتار کنیم؟ را حتما بخوانید.

چه زمانی نیاز است به پزشک مراجعه کرد؟

اگر فرزندتان:

📛 از شب ادراری نگران یا ناراحت است.

📛 به دلیل ناراحتی و استرس شب ادراری، در طول روز بد خلقی می کند.

📛 چندین ماه بود که دیگر رختخوابش را خیس نمی کرد و ناگهان شروع به شب ادراری می کند.

📛 علائم دیگری مانند نیاز مکرر به ادرار کردن یا احساس سوزش هنگام ادرار کردن دارد.

📛 شب ادراری کودکان 6 ساله یا بالاتر را دارید.

در این حالت به پزشک برای درمان مراجعه کنید.

سخنی از مشاوران آویژه

مهمترین دلیل برای درمان شب ادراری به حداقل رساندن خجالت و اضطراب کودک و ناامیدی اوست. اکثر کودکان مبتلا به شب ادراری احساس تنهایی می کنند و اغلب دچار عزت نفس پایین می شوند. با کودک خود در مورد احساساتش و ناراحتی هایش از شب ادراری صحبت کنید. به او کمک کنید تا بتواند دستشویی خود را حتی در شب کنترل کند و کم کم شب ادراری او رفع شود. شب ادراری در کودک چهار ساله امری طبیعی است و جای نگرانی ندارد اما باید برای کاهش و از بین رفتن آن تلاش کنید تا کودکتان به آن عادت نکند. راه های درمان شب ادراری در بالا گفته شده است، شما با استفاده از این راه ها می توانید به فرزند خود کمک کنید. اگر تلاش خود را کردید و نتیجه ای نداشت می توانید از یک مشاوره تلفنی خانواده کمک بگیرید.

شب ادراری کودکان یک مشکل نسبتا رایج محسوب می شود و می تواند راهکارهای ساده ای هم برای درمان داشته باشد. در بسیاری موارد رعایت برخی نکات مانند سبک زندگی و تغذیه می توان این مسئله را کنترل کرد. شما می توانید برای کسب اطلاعات دقیق تر در خصوص درمان شب ادراری کودکان از مشاوران مرکز مشاوره آویژه راهنمایی های لازم را دریافت کنید.