تمیز و مرتب نگه داشتن خانه، رسیدگی به نظافت شخصی، منظم بودن و … همگی نشانه سلامت عاطفی شما است. اما اگر این تمیز بودن و نظافت کردن به یک عادت تبدیل شود و شما حتی با اینکه خانه تمیز است باز استرس کثیف بودن خانه را داشته باشید، وسواس تمیز کردن دارید. ترس از کثیف بودن یک نوع وسواس به نام وسواس شستشو است. در واقع وسواس و ترس نسبت به آلودگی ها همراه با اجبارهای نظافت و ضدعفونی کردن یکی از شناخته شده ترین اختلالات وسواسی به شمار می رود. آیا شما همیشه به دنبال تمیزکاری، ضدعفونی کردن هستید؟ آیا دائم نگران کثیف بودن دست هایتان یا خانه هستید؟ اگر شما دائم در حال شست و شو باشید و بخواهید همه جا برق بزند. پس احتمالا درگیر وسواس شستشو

شده اید.

کم نیستند افرادی که از این نوع وسواس رنج می برند. به همین دلیل مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی آویژه به بررسی دقیق وسواس شستشو پرداختند و در رابطه با علت وسواس شستشو، عوارض وسواس شستشو و راه درمان وسواس شستشو اطلاعات مفیدی را کسب کرده و در این مقاله نگارش کرده اند. اگر شما نیز دائم در حال سابیدن سینک ظرفشویی، شستن دست ها و حمام کردن هستید و استرس زیادی را در رابطه با ضدعفونی کردن همه اتاق ها و آلوده بودن دارید پس حتما این مقاله جامع و تخصصی را مطالعه بفرمایید.

وسواس شستشو چیست؟

وسواس شستشو شامل ترس بیش از حد در رابطه با آلودگی ها و کثیف بودن است. افرادی که از این نوع اختلال رنج می برند همیشه نگران کثیف شدن و آلوده بودن هستند. به همین دلیل دائم در حال شستن دست ها، لباس و وسایل خود با آب و مواد شوینده هستند. وسواس شستشو نیازی فراتر از یک نیاز ساده برای حفظ یک محیط تمیز و به دور از آلودگی ها است. این نوع وسواس اغلب باعث ایجاد دو نوع رفتار در فرد می شود که راهی برای تشخیص اختلال وسواس شسشتو نیز به حساب می آید.

نظافت شخصی بیش از حد یا خود تمیز کردن

این گونه افراد به طور اجباری دست های خود را چندین بار در طول روز می شویند. گاهی سشتن دست ها حتی به 40 بار در روز می رسد. حتی در برخی از موارد افراد چند بار در طول روز حمام می کنند. تمایل به شستن دست ها و دوش گرفتن معمولا به دلیل ترس از میکروب ها و ویروس های انتقالی است. بعضی اوقات به دلیل ترس از بیمار کردن دیگران یا آلوده شدن آنها نیز هست. افرادی که وسواس نظافت شخصی بیش از حد دارند، معمولا برای از بین بردن کثیفی و میکروب ها دست به شستشوی شدید و آسیب زننده، با مواد شوینده قوی، می زنند. افراد مبتلا به این نوع اختلال احتمالا همیشه دست های قرمز و زخمی دارند.

تمیز کردن بیش از حد وسایل خانه و اشیاء

افراد مبتلا به وسواس شستشو ممکن است زمان زیادی را صرف تمیز کردن وسایل خانه و سایر اشیاء بی جان کنند. این گونه افراد ممکن است کفش، کارت اعتباری، تلفن یا چیزهای دیگری که با آنها تماس داشته اند را بشویند. آنها این گونه اقلام را وسایل دائما کثیف یا آلوده تلقی می کنند. مانند شستن دست ها، نظافت بیش از اندازه خانه و وسایل نیز راهی برای کاهش احساس نارضایتی است. اگر چه این گونه افراد با تمیز کردن و شستشو دادن همه چیز می توانند به افکار وسواسی خود پایان بدهند. اما این پایان همیشگی نیست و طول عمر کوتاهی دارد. بعد از مدت کوتاهی آنها همچنان افکار کثیف بودن و آلودگی را در خود احساس می کنند و مجدد تمایل به تمیز کردن و شستشو بیشتر و دقیق تر دارند.

نشانه های وسواس شستشو

افرادی که مبتلا به وسواس شستشو هستند، کثیف بودن و آلودگی را اغراق آمیز و یک مسئله بسیار خطرناک می بینند.

طبق نظرات مشاوره وسواس شستشو، افراد مبتلا به این بیماری، می توانند افکار و وسواس های بسیار ترسناک و خطرناکی داشته باشند. مثلا آنها فکر می کنند که با گرفتن میله مترو یا نشستن بر روی صندلی اتوبوس، به شدت بیمار می شوند. یا وقتی ظرفی را چند بار نشویند و تمیز نکنند، یکی از اعضای خانواده آنها ممکن است بیمار شود و فوت کند.

این گونه افراد برای کاهش اضطراب و استرس خود نسبت به آلودگی و کثیف بودن، تمایل دارند همیشه در حال شست و شو باشند.

یکی دیگر از علائم وسواس شستشو، داشتن میل شدید به شستن مکرر دست ها یا دوش گرفتن بیش از حد است

اکثر این افراد به دلیل شستشو زیاد، دست های زخمی و قرمز دارند و سلامت جسمی آنها نیز تحت تاثیر قرار گرفته است.

یکی از علائم وسواس شستشو این است که شما افراد مبتلا به آن را مدام در کنار آب یا مواد شونده و ضد عفونی کننده پیدا خواهید کرد.

تعویض لباس های خود چند بار در روز یکی دیگر از نشانه های افراد مبتلا به وسواس شستشو است.

شستشو مداوم زمان زیادی را از آنها خواهد گرفت و به نوبه ای وقت تلف شده زیادی خواهند داشت. که این موضوع می تواند باعث ناامیدی و سردرگمی آنها شود.

شست و شو و نظافت دائم برای این افراد می تواند مختلف باشد. برخی فقط به نظافت خانه وسواس دارند و برخی دیگر نسبت به نظافت شخصی، محیط، ماشین و حتی نظافت و تمیز بودن اطرافیان خود وسواس دارند.

آنچه که در رابطه با این گونه افراد آزار دهنده است این است که تمیز کردن سطح برای این گونه افراد کافی نیست. آنها حتی وقتی چیزی را ساعت ها و بارها تمیز کرده باشند، باز هم از نتیجه کار راضی نیستند. به همین دلیل به صورت مداوم در حال تمیز کردن و شستشو هستند.

علت وسواس شستشو چیست؟

برای وسواس شستشو دلایل و علت های گوناگونی ذکر شده است. به طور کلی، وسواس شستشو در دوران کودکی یا نوجوانی ایجاد می شود و ناشی از افزایش اضطراب درونی است.

کودکانی که دچار حوادث آسیب زا یا دوره های طولانی مدت استرس می شوند اغلب به سمت این نوع اختلالات کشیده می شوند. این حوادث ناگوار مانند استرس جدایی از والدین، مرگ ناگهانی یکی از عزیزان، دعواهای مداوم در خانه، آزار عاطفی و جنسی و یا فیزیکی است. مراجعه به مشاوره روانشناسی در دوران کودکی یا نوجوانی می تواند به فرد کمک کند تا از این اختلال رها شود.

گاهی اوقات کودک در محیطی بزرگ می شود که دارای فقدان حریم خصوصی است. مثلا والدینش همیشه به صورت آشکارا وسایل او را چک و کنترل می کنند و یا اجازه نمی دهند کودک در اتاقش را ببندد و … . این باعث می شود که هویت کودک کم رنگ شود و به نوبه خود باعث ایجاد استرس و اضطراب بالایی در کودک می شود. این استرس و اضطراب می تواند او را به سمت اختلالات پیش ببرد.

در برخی از مواقع افراد در محیط هایی بزرگ می شوند که بسیار سخت گیر، مستبد، اخلاقی، تنبیه کننده و فوق مذهبی است. این فضای سخت گیرانه و سلطه و ترس باعث فروپاشی سیستم عصبی مرکزی فرد می شود. فروپاشی سیستم عصبی مرکزی می تواند ناشی از این باشد که کودک نتوانسته به روش طبیعی و خود به خود بزرگ شود. این مشکل می تواند باعث ایجاد اختلال وسواس در فرد از جمله وسواس شستشو شود.

همچنین یکی از علت های مهم وسواس شستشو می تواند تقلید الگو برداری از والدین باشد. اگر شما پدر یا مادر وسواسی داشته باشید که دائم در حال تمیز کردن و سشتشو است. پس ممکن است از کودکی این رفتار مادر یا پدرتان را به عنوان یک الگو یاد گرفته باشید و آن را در بزرگسالی تکرار کنید.

وسواس شستشو چگونه بر زندگی روزمره شما تاثیر می گذارد؟

هر گونه اختلال وسواسی می تواند زندگی شخصی و اجتماعی شما را به خطر بیاندازد. اختلال وسواس شستشو نیز مانند سایر اختلالات آسیب رسان است. افراد درگیر این نوع اختلال نمی توانند زندگی شاد، روابط اجتماعی و زناشویی سالمی داشته باشند. به دلیل وسواس زیاد نسبت به تمیزی آنها با مشکلات روانی عمیق و گسترده ای مواجه می شوند. برخی از مهم ترین عوارض وسواس شستشو عبارتند از:

اتلاف وقت

افرادی که مبتلا به وسواس شستشو هستند، اتلاف وقت زیادی خواهند داشت. شستشو و تمیزکاری تمام روز آنها را خواهد گرفت. آنها خانه، اتاق ها و به خصوص فضاهایی مانند آشپزخانه یا حمام که تصور می کنند بیشتر آلوده هستند را چندین بار و برای مدت های طولانی، تمیز می کنند. این اتلاف زمان برای آنها به شدت ناراحت کننده است. اما نمی توانند دست از کار خود بردارند و با وسواس خود مبارزه کنند. به همین دلیل به ناچار وقت خود را قربانی وسواسشان می کنند.

افکار مزاحم و پرت شدن حواس

برخی از افراد مبتلا به وسواس شستشو برای ترک خانه خود مشکل دارند. آنها احساس می کنند به اندازه کافی خانه را تمیز نکرده اند. این گونه افراد وقتی سرکار هستند اغلب به این موضوع فکر می کنند که آیا همه چیز را به خوبی تمیز و سازماندهی کرده اند؟ به همین دلیل دائم این افکار مزاحم باعث حواس پرتی آنها می شود. آنها به دلیل این حواس پرتی احساس عذاب وجدان خواهند داشت. یا در بعضی از شرایط مجبور می شوند کار خود را ترک کنند و یا اخراج می شوند. علاوه بر این مورد، برخی دیگر، دائم افکار مزاحمی در رابطه با نظافت شخصی خود دارند. که باعث می شود دائم حواسشان به تمیز بودن دست ها و یا بدنشان باشد.

باعث افزایش استرس و اضطراب می شود

نگرانی در رابطه با نظافت صحیح و وسواس شستشو داشتن می تواند منبع استرس و اضطراب باشد. از آنجایی که شما به مکان های مختلف می روید، اگر وسواس شستشو داشته باشید به محض دست زدن به هر جا و یا برخورد با هر کدام از اشیاء های پیرامون خود، نگران آلودگی و کثیف بودن می شوید. این نگرانی ها می تواند به استرس تبدیل شده و شما را تحت تاثیر خود قرار دهد. دوش گرفتن های طولانی مدت، عقب ماندن از برنامه ریزی روزانه به دلیل شستشوهای مداوم و نگرانی بابت مریض شدن و … همگی باعث ایجاد استرس می شود.

همانطور که می دانید استرس و اضطراب یک عامل آسیب زا مهم در زندگی افراد هستند. برخی از افراد چنان سطح بالایی از اضطراب را تجربه می کنند که پس از مراجعه به مکان های آلوده و شلوغ مجبور می شوند هنگام رسیدن به خانه سریع لباس های خود را بشویند یا حتی آن لباس ها را دور بریزند.

خراب شدن زندگی زناشویی و روابط آنها با دیگران

همانطور که گفته شد برخی از افراد که دچار وسواس شستشو هستند، از خانه بیرون نمی روند. آنها ترس از قرار گرفتن در محیط های آلوده را دارند. به همین دلیل هرگز در مراسمات و اجتماعات شرکت نمی کنند. این موضوع باعث می شود که ارتباط اجتماعی خوبی نداشته باشند. برخی دیگر به دلیل اجبار به شستشو و تمیزکاری دیگر وقت این را ندارند که با سایر افراد در داخل یا خارج از منزل ارتباط برقرار کنند. به همین دلیل نمی توانند با دیگران ارتباط مناسب و سالمی برقرار کنند.

همچنین مرد وسواس و یا زن وسواس نمی تواند در زندگی زناشویی خود نیز به خوبی عمل کند. آنها از داشتن روابط جنسی، عاطفی و زناشویی با همسر خود دوری می کنند. چون می خواهند به شستشو بپردازند و یا نگران کثیف شدن هستند. به همین دلیل اکثر افراد مبتلا به وسواس شستشو زندگی مشترک خوب و مناسبی ندارند. در هر صورت وسواس شستشو می تواند از طریق راه های مختلف باعث از بین رفتن ارتباط اجتماعی افراد و روابط دوستانه و سالم آنها با اعضای خانواده و دیگران شود.

به خطر افتادن سلامت جسمانی افراد

افراد مبتلا به وسواس شستشو یک نقطه را چندین بار تمیز می کنند. این کار باعث ایجاد مشکلات جسمانی مانند دست درد، کمر درد و مشکلات پوستی می شود. آنها از برخی مواد شوینده قوی مانند سفید کننده و وایتکس مکرر استفاده می کنند. استفاده از این مواد شوینده قوی برای مدت زمان زیاد، باعث ایجاد مشکلات پوستی و تنفسی خواهد شد و سلامت ریه ها را به خطر می اندازد. پس یکی از مهم ترین عوارض وسواس شستشو به خطر افتادن سلامت جسمانی افراد است.

ایجاد مشکلات و بیماری های روانی

افرادی که برای پاسخ دادن به وسواس تمیزی خود شروع به شستشو و تمیزکاری می کنند همیشه نگران و ناراحت هستند و فکر می کنند که تمیزکاری و شستشو آنها فایده ای نداشته و همچنان کثیف است. آنها دائم در حال تمیزکاری هستند و وقت زیادی را از دست می دهند اما هیچ وقت رضایت ندارند و شستشو زیاد و مجدد باعث ایجاد احساس رضایت برای آنها نشده است. به همین دلیل همیشه ناراحت، مضطرب، درمانده و ناامید هستند. این وسواس شستشو می تواند افراد را به افرادی افسرده، گوشه گیر و منزوی، پرخاشگر، عصبی و … تبدیل کند. احتمال ابتلا افراد دچار وسواس شستشو به بیماری های روانی و سایر اختلات بسیار زیاد است.

درمان وسواس شستشو

برای درمان وسواس شستشو این نکته بسیار مهم است که به فرد کمک کنیم تا مجدد با طبیعت خود تماس پیدا کند. به طور کلی، برای درمان وسواس شستشو بهتر است به یک مشاور یا روانشناس مراجعه کرد. روانشناس متناسب با میزان درگیری شما با این بیماری و رفتار و خلقیات و … شما از راهکارهای درمانی مختلفی استفاده خواهد کرد. روش هایی که برای درمان وسواس شستشو مورد استفاده قرار می گیرد شامل روان درمانی و دارو است. به طور خلاصه راه درمان وسواس شستشو را برای شما عزیزان شرح داده ایم:

روان درمانی

همانطور که می دانید، روان درمانی خودش روش های مختلفی دارد. مشاور یا روانشناس متناسب با موضوع و وضعیت شما از روش های مختلف آن برای بهبودی شما، استفاده خواهد کرد.

درمان شناختی_ رفتاری (CBT)

این نوع از روان درمانی یک درمان موثر است که در آن بیماران با یک درمانگر ملاقات می کنند. این ملاقات کمک می کند تا روانشناس بتواند الگوهای فکری شما نسبت به وسواس سشتشو و نسبت به تمیز بودن و آلودگی و … را شناسایی کند. روانشناس الگوهای فکری که باعث ایجاد استرس و اضطراب در فرد می شود را شناسایی و به کاهش اضطراب و استرس فرد کمک می کند. روانشناس می تواند به فرد کمک کند تا یاد بگیرد که چگونه این افکار مزاحم را به روش های سازنده بازیابی کند. درمان شناختی- رفتاری ارتباطات را در سراسر مغز تقویت می کند، مخصوصا در مناطقی که با توانایی کنترل تفکر و تعادل احساسات سرو کار دارد.

پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERP)

در این نوع از درمان، درمانگر شروع به شناسایی محرک های درونی و بیرونی که باعث ایجاد استرس و نیاز به رفتار اجباری در فرد می شود، می گردند. از بیمار درخواست می شود که افکار وسواسی و رفتارهای اجباری خود را توصیف کند. سپس درمانگر به او کمک می کند تا به تدریج بتواند با موقعیت های استرس زا، هم در تخیل و هم در زندگی واقعی، بدون استفاده از اجبار روبه رو شود.

دارو

داروهای روانپزشکی، مانند انواع داروهای ضد اضطراب و استرس، داروهای مهار کننده و … به بسیاری از افراد کمک می کند تا وسواس ها و رفتارهای اجباری و غیر قابل کنترل خود را کنترل کنند. روانپزشک متناسب با وضعیت بیمار از داروهای مختلفی برای کنترل وسواس شستشو استفاده خواهد کرد. ممکن است دو تا چهار ماه طول بکشد تا این داروها تاثیرات مثبتی را بر بیمار گذاشته و به سمت بهبودی پیش رود.

سخنی از مشاوران آویژه

به یاد داشته باشید که افرادی که وسواس شستشو دارند خودشان نیز مسلما از این اختلال رنج می برند. پس هرگز آنها را با حرف های خود تمسخر یا سرزنش نکنید. در عوض به آنها کمک کنید تا بتوانند با این افکار و رفتار اجباری خود مقابله کنند. خوشبختانه امروزه راهکارهای زیادی برای درمان انواع اختلالات وجود دارد. پس افراد مبتلا به وسواس شستشو نیز می توانند با سعی و تلاش درمان شوند. فقط کافی است که خودشان بخواهند و شما و اطرافیان نیز به آنها کمک کنید. اگر در خانواده و یا جمع دوستان خود کسی را می شناسید که از این اختلال رنج می برد و یا خودتان درگیر وسواس شستشو شده اید. پس حتما به یک مشاوره خانواده خوب مراجعه کنید. هرچه زودتر برای درمان این نوع اختلال قدم بردارید حتما موفق تر خواهید بود و راحت تر درمان می شوید.

سوالات متداول

آیا وسواس شستشو یک بیماری روانی است؟

وسواس شستشو جز اختلالات فکری-اجباری (OCD) به شمار می رود و یک بیماری روانی است. که یک حالت اضطراب مزمن و طولانی مدت را در فرد ایجاد می کند. این نوع از وسواس افراد را در یک چرخه دائمی از وسواس ها و اجبارهای مکرر به دام می اندازد.

موثرترین راهکار برای درمان وسواس شستشو چیست؟

طبق مطالعات و تحقیقات انجام شده، موثرترین راه درمان وسواس شستشو، استفاده از درمان شناختی – رفتاری(CBT) و استفاده از دارو است.