خودآزاری و خودزنی در نوجوانان چه دلایلی دارد؟

در سال های اخیر، خودآزاری در نوجوانان بدون نیت خودکشی، به طرز نگران کننده ای افزایش یافته است. رفتارهایی که با عنوان رفتارهای آسیب زننده به خود نیز شناخته می شوند، معمولاً زمانی بروز می کنند که نوجوان توانایی تحمل احساسات شدیدی مثل خشم، غم یا اضطراب را ندارد.

⭐ برای رسیدن به درمان قطعی خودزنی نوجوانان، ابتدا باید درک دقیقی از علت آن داشت. ما به عنوان مشاور روانشناسی، باید بفهمیم که:

• خودآزاری در ذهن نوجوان چه کارکردی دارد؟

• آیا خودآزاری نوجوان برایش آرامش موقتی می آورد؟

• آیا خودآزاری در نوجوان تلاشی برای جلب توجه است؟

شناخت این الگوها، نخستین گام در طراحی یک برنامه درمانی موثر خودآزاری نوجوانان است.

✅ در مرکز مشاوره روانشناسی آویژه، از برنامه ها و شیوه های درمانی متنوع برای درمان خودزنی نوجوانان استفاده می کنیم. رویکرد ما ترکیبی از گفت و گو درمانی، آموزش مهارت های کنترل هیجان، همکاری با خانواده و در صورت نیاز، دارودرمانی است. هدف ما این است که نوجوان بتواند راهی سالم تر برای تخلیه فشارهای روانی خود پیدا کند.

خودآزاری بدون نیت خودکشی چیست؟

من به عنوان مشاور نوجوان، بارها با نوجوانانی مواجه شده ام که به بدن خود آسیب رسانده اند، اما گفته اند قصد جان باختن نداشته اند.

نوجوانان خودآزار برای فرار از احساسات مخرب، به رفتارهایی مثل:

• بریدن پوست
• سوزاندن بدن
• کوبیدن خود به دیوار
• بلعیدن مواد آسیب زا

روی می آورند.

❇️ جالب است بدانید که بسیاری از نوجوانان خودآزار می گویند موقع خودزنی درد زیادی حس نمی کنند. بعضی حتی از خودآزاری حس آرامش موقت می گیرند.

⭐ نکته مهم این است که خودزنی با خودکشی فرق دارد، اما ممکن است در افرادی دیده شود که قبلاً افکار خودکشی یا اقدام به آن داشته اند. گاهی نوجوانان برای مهار همین افکار خودکشی، به خود آسیب می زنند.

داده های آماری مهم در مورد خودآزاری نوجوانان:

• ۳۳ تا ۵۰ درصد نوجوانان در آمریکا دست کم یک بار رفتار خودآزاری داشته اند
• در مطالعات قدیمی تر رفتار خودآزاری نوجوانان بین ۱۳ تا ۲۳ درصد گزارش شده است
• ۷۰ درصد نوجوانان دارای رفتار خودزنی، سابقه اقدام به خودکشی دارند
• ۵۵ درصد نوجوانان خودآزار بیش از یک بار اقدام به خودکشی کرده اند

سن خودآزاری در نوجوانان

خودزنی معمولاً در اوایل نوجوانی، بین ۱۱ تا ۱۴ سالگی آغاز می شود. این رفتار اغلب در اواسط یا اواخر دهه سوم زندگی (۳۰ تا ۳۹ سالگی) متوقف می شود. با این حال، برخی افراد حتی در سنین بالاتر نیز ممکن است به رفتارهای خودآسیبی ادامه دهند.

🔴 البته سن شروع یا پایان خودآزاری در نوجوانان به شرایط روانی، خانوادگی و شخصیت هر فرد بستگی دارد. با این وجود، این بازه سنی یعنی اوایل نوجوانی، شایع ترین دوره برای بروز خودآزاری در نوجوانان است.

🔴 در این مرحله از رشد، نوجوانان با تغییرات شدید عاطفی، فشارهای درسی، تعارض های خانوادگی و بحران های هویتی مواجه هستند. این عوامل، زمینه ساز تمایل آن ها به خودزنی یا خودآزاری می شود. درک و شناسایی زودهنگام این نشانه ها خودآزری نوجوانان، نقش بسیار مهمی در پیشگیری و آغاز درمان مؤثر خودزنی دارد.

آیا شما می دانید نوجوانی از چه سنی شروع می شود و به چه کسی نوجوان گفته می شود؟ پیشنهاد می کنیم این مقاله را مطالعه کنید: سن نوجوانی از نظر روانشناسی

درک علت خود آزاری نوجوانان

درک بهتر دلایل خودآزاری و خودزنی به پزشکان، والدین، معلمان و مشاوران خانواده که با نوجوانان کار می‌کنند، کمک می کند تا وضعیت سلامت روانی نوجوانان را شناسایی کرده و به آن رسیدگی کنند. خودآزاری قابل درمان است، اما نوجوانانی که این رفتار را انجام می دهند باید در اسرع وقت کمک بگیرند. بیشتر نوجوانانی که درمان مناسبی دریافت می کنند می توانند زندگی شاد و سالمی داشته باشند.

انواع خودآزاری در نوجوانان

خودآزاری در نوجوانان شامل طیف وسیعی از رفتارهای آسیب زننده به بدن است. این رفتارها معمولاً با هدف کاهش تنش یا فرار از احساسات منفی انجام می شوند. در ادامه، رایج ترین رفتارهای خودزنی در نوجوانان را بررسی می کنیم:

بریدن پوست:

یکی از رایج ترین روش های خودزنی نوجوانان است. در این حالت، فرد با استفاده از اجسام تیز مانند تیغ یا چاقو، پوست خود را می برد تا به نقطه ای برسد که خون ریزی کند.
⬅️ مثال: پسری ۱۵ ساله وقتی در مدرسه دچار تحقیر یا اضطراب می شود، به اتاقش پناه می برد و بازویش را با تیغ می برد تا احساس رهایی کند.

سوزاندن بدن:

یکی دیگر از انواع خودآزاری که شامل سوزاندن پوست با فندک، کبریت یا اشیای داغ مانند تابه است.
⬅️ برای مثال: دختری ۱۶ ساله پس از مشاجره با مادرش، با فندک نوک انگشت خود را می سوزاند تا خشم و غمش را تخلیه کند.

خاراندن یا نیشگون گرفتن شدید:

این رفتار شامل خاراندن شدید پوست یا نیشگون گرفتن آن با ناخن یا اشیای دیگر است؛ اغلب تا جایی که جای زخم یا خون باقی بماند.
⬅️ برای مثال: نوجوانی که دچار اضطراب امتحان است، در طول مطالعه به طور ناخودآگاه پوست دست خود را می خراشد تا جایی که زخم ایجاد می شود.

کندن مو:

این نوع از آسیب زدن به خود، که از نظر علمی تریکوتیلومانیا نام دارد، شامل کندن مداوم موها توسط خود فرد است. در برخی موارد فرد موها را می خورد.
⬅️ برای مثال: دختر نوجوانی در مواقع فشار روانی، دسته ای از موی سرش را می کند و احساس می کند با این کار آرام تر می شود.

ضربه زدن به خود:

فرد به خود مشت می زند یا بدنش را به اشیا می کوبد تا کبودی یا زخم ایجاد شود. این روش یکی از روش های خودزنی شدید نوجوانان است.
⬅️ برای مثال: پسری که احساس خشم نسبت به خودش دارد، به دیوار مشت می زند تا عصبانیتش را کاهش دهد.

کندن زخم ها:

برخی از نوجوانان با کندن مکرر زخم هایشان، روند بهبودی را مختل می کنند. این رفتار نیز نوعی خودآزاری پنهان در نوجوانان محسوب می شود.
⬅️ برای مثال: دختری که از اضطراب مزمن رنج می برد، به طور وسواس گونه زخم های قدیمی اش را می کند تا خون بیاید و احساس کنترل داشته باشد.

حکاکی روی پوست:

حک کردن نماد یا کلمات روی پوست با اجسام نوک تیز یکی دیگر از رفتارهای نگران کننده خودزنی است.
⬅️ برای مثال: نوجوانی در زمان تنهایی با سوزن نام یک دوست یا کلمه ای مانند “درد” را روی پای خود حک می کند تا احساساتش را تخلیه کند.

بیشتر نوجوانان، خودآزاری را در نواحی قابل پوشاندن بدن مانند دست ها، بازوها، پاها یا شکم انجام می دهند تا آثار آن را مخفی نگه دارند. با این حال، ممکن است به دیگر بخش های بدن نیز آسیب وارد کنند.

چرا نوجوانان به خود آسیب می زنند؟

نوجوانان از خودآزاری به همان دلیلی استفاده می کنند که افراد از مواد مخدر، الکل، غذا یا رابطه جنسی استفاده می کنند. نوجوانان می خواهند احساس بهتری داشته باشند. نوجوانانی که به خود آسیب می زنند، قصد خودکشی ندارند.

🔘 اما محققان فکر می کنند که خودآزاری و خودزنی نوعی «آغاز» برای خودکشی است. اگر نوجوان بتوانند بر ترس و درد خودآزاری غلبه کنند، ممکن است در صورت بروز افکار خودکشی، آنها تمایل بیشتری به خودکشی پیدا کنند.

نوجوانان به دلایل مختلف دست به خودآزاری می زنند:

بی‌حسی

وقتی نوجوانان به خود آسیب می‌ زنند، اغلب در تلاش برای متوقف کردن احساس درد هیجانات یا «بی‌حس شدن» است. آنها می خواهند از احساسات غالباً طاقت فرسا (غم، رنج، تنهایی، و غیره) رها شوند.

تحریک احساسات

برخی از نوجوانان مشکلاتی مانند افسردگی دارند که می تواند باعث ایجاد احساس بی حسی یا عدم توانایی در احساس هیجانات شود. بنابراین، این نوجوان تمایل پیدا می کند از خودآزاری به عنوان راهی برای تحریک احساس استفاده کند.

ایجاد حس كنترل

وقتي جوانان فکر می کنند زندگي خارج از كنترل آنهاست، غالباً از هر طریق ممکن، از جمله آسیب رساندن به خود، سعی می کنند، کنترل خود را به دست آورند.

تنبیه

زمانی که نوجوانان احساس گناه یا شرم شدیدی را تجربه می کنند و خروجی و یا بیان سالمی برای این احساسات ندارند، اغلب احساس نیاز می کنند که خود را مجازات کنند و راهکار اغلب از طریق خودزنی به دست می آید.

بیان احساسات پیچیده یا پنهان

گاهی اوقات نوجوانان احساساتی را تجربه می کنند که برای درک آنها مشکل دارند. نوجوانان اغلب مهارت مورد نیاز برای صحبت در مورد مسائل عاطفی عمیق خود را ندارند . این نوجوانان گاهی اوقات از خودآزاری به عنوان راهی برای بیان یا “ارتباط” استفاده می کنند.

🔴 صرف نظر از اینکه چرا یک نوجوان از رفتارهای خودآزاری یا خودزنی استفاده می کند، در مجموع، نوجوانان فکر می کنند از نظر ایجاد یک احساس تسکین فوری این رفتارها موثر هستند.

سخنی از مشاوران آویژه

عوامل موثر در خودزنی نوجوانان متنوع اند و معمولاً ترکیبی از عوامل درونی و بیرونی هستند. آگاهی خانواده ها، معلمان و مشاوران از این نشانه ها، اولین قدم برای پیشگیری و درمان موثر خود آزاری نوجوانان است.

🔴 به نظر شما عجیب ترین نوع خودآزاری که دیده اید یا شنیده اید چگونه بوده است؟
لطفاً تجربه های خود را در بخش دیدگاه ها با ما و دیگر مخاطبان به اشتراک بگذارید. این مشارکت می تواند به شناخت بهتر این پدیده کمک کند و زمینه را برای یافتن راهکارهای مؤثرتر در حمایت از نوجوانان فراهم سازد.

⚠ در مرکز مشاوره روانشناسی آویژه، ما با رویکرد تخصصی و همراهی خانواده، به نوجوانان کمک می کنیم تا راه های سالم تری برای تخلیه فشار روانی خود پیدا کنند.