مشاوره خانواده

اهمیت مشاوره خانواده

اهمیت مشاوره خانواده در این است که مسائلی که در آن مطرح می شود صرفا مسائل فردی نیست؛ بلکه شامل مسائل بین فردی نیز خواهد شد. یکی از مسائلی که در خانواده درمانی اهمیت بالایی دارد این است که در بعضی مواقع در فرایند درمان و حتی شروع آن کل اعضای خانواده، درگیر می شوند. در این زمان سطوح انگیزش اعضای خانواده اهمیت بسیاری دارد. در مواجهه با مشاوره فردی ممکن است این مسائل اهمیت کمتری داشته باشد از این جهت که کمتر اتفاق می افتد که افراد بدون خواست خودشان در درمان حضور پیدا کنند. اما درمان مشاوره خانواده، زوج درمانی، خانواده درمانی وضعیتی متفاوت است زیرا از نوع درمان های مشترک است.

در این درمان های مشترک ممکن است درگیر روابط دوجانبه مثل زوجین یا چند جانبه مثل والدین و فرزندان باشیم که این خود باعث ایجاد چالش های بیشتری برای این نوع از مشاوره روانشناسی خواهد شد. زیرا ممکن است یکی از طرفین انگیزش بیشتری برای شرکت در درمان داشته باشد و طرف دیگر برعکس انگیزش کمتری برای ورود به درمان داشته باشند و از خود مقاومت نشان دهند و یا صرفا در صورتی حاضر به حضور در درمان باشد که مطمئن شود درمان برای کمک به همسر، حفظ رابطه، حفظ ازدواج ضروری است.

وظایف مشاوره خانواده

وظایف مشاوره خانواده شامل موارد زیر می باشد:

1. 1. مشاور خانواده باید فردی باشد که بتواند به خوبی به حرف های مراجع گوش دهد و گفته های مراجع را به بهترین نحو به او انعکاس دهد. او باید این حس را در مراجع به وجود بیاورد که حرف های او مهم هستند و با این روش به موثرترین شکل امیدی تازه در مورد حل مشکلات در مراجع ایجاد کنند.
   2. یک مشاور خوب باید وضعیت های بحرانی را به خوبی ارزیابی کند. هنگامی که وضعیت بحرانی است او می بایست مداخله ای فوری را انجام دهد و از صدمه دیدن اعضای خانواده، جلوگیری کند.
   3. مشاور خانواده باید به تخصصی که دارد توجه کند و این امر را مورد توجه قرار دهد که آیا دانش و تجربه لازم برای تشخیص و درمان اختلالی که از جانب مراجع بیان شده است را دارد یا خیر. اگر ندارد باید فرد را به متخصصی متناسب با مشکل مراجع ارجاع دهد.
   4. مشاور خانواده باید در حداقل زمان ممکن پاسخ مراجع را بدهد. این رفتار باید به نحوی اهمیت داشته باشد که نشان دهد مشاور، دغدغه های مراجع را، جدی میگیرد. این رفتار یک حس اعتماد قوی در مراجع ایجاد خواهد کرد. یکی از ضروریت های مشاوره تلفنی خانواده همین است که مشاور به مراجع در کمترین زمان ممکن کمک کند.
   5. مشاوره خانواده باید درک کند چرا یک عضو خاص خانواده تماس یا مراجعه اولیه را برقرار کرده است. مشاور خانواده باید درک کند که یک رابطه مثبت با هر یک از اعضای خانواده بسیار بااهمیت است. مهم ترین نکته این است که به یک فرد از اعضای خانواده بیش از بقیه اهمیت ندهد یا ناخواسته فردی از اعضای خانواده را نادیده بگیرد.

مشاوره خانواده تلفنی

در مشاوره خانواده تلفنی سوالات زیر برای پاسخگویی بهتر به نیازهای مراجع مطرح خواهد شد:

• مشکل مراجع چیست؟
• مراجع مشکل خود را به چه نحوی مطرح می کند؟
• مشکل مراجع بحرانی است یا یک مشکل شدید است یا متوسط و یا دشواری ای مزمن قلمداد می شود؟
• اعضای خانواده به مشکلی که پیش آمده چگونه پاسخ داده اند؟
• اعضای خانواده تاکنون چگونه مشکل خود را حل و فصل کرده اند؟
• آیا درمورد این مشکل قبلا درمانی صورت گرفته است؛ اگه درمان انجام شده است چه درمانی؟
• دلیل اینی که خانواده حال به سراغ مشاوره خانواده آمده اند چیست؟
• چه فاکتورهایی بر مشکل خانواده تاثیر می گذارند؟ مانند عوامل استرس زای شغلی، شخصی، جسمی و … .
• در مشاوره خانواده تلفنی می بایست سوالاتی نیز در مورد درمان های دارویی و مشکلات حال پزشکی فرد و خانواده نیز پرسیده شود.

ضرورت مشاوره خانواده

یکی از ضروریات مشاوره خانواده این است که اعضای خانواده می بایست در طول درمان حضور داشته باشند. در نتیجه مشارکت آنها اهمیت حیاتی دارد. البته بعضی اوقات خانواده درمانگر انعطاف بیشتری می تواند نشان دهد و نسبت به حضور تمام اعضای خانواده اصرار نورزد. اما باید توجه داشته باشیم که در مشکلات بین فردی مبنا بر مشارکت اعضای درگیر در مشکل است و هیچکس نباید نقش حاشیه ای داشته باشد. از دیگر ضرورت های مشاوره خانواده تعیین چارچوب هایی برای مراجعان است در همین راستا باید سوالات زیر حتما پرسیده شود:

1. خانواده خواهان این هستند که چه کسی به درمان بیاید و دلیل آن چیست؟
2. مشاور خانواده باید مشخص کند که در خانواده چه کسی تحت تاثیر مشکل قرار گرفته است؟
3. اگر در خانواده ما با یک مشکل فردی روبرو هستیم آیا حضور سایر اعضای خانواده نیز ضرورت دارد؟ آیا حضور آنها می تواند درمان فرد را تسهیل کند یا حداقل تاثیر مثبتی بر روی مشکل فرد داشته باشد؟
4. آیا اعضای دیگر خانواده می توانند مانع درمان موثر شوند و بر آن تاثیر نامطلوبی بگذارند؟

ضرورت مشاوره خانواده ایجاد می کند که این افراد را حتما تشخیص دهند. مشاوره خانواده باید انگیزش های خانواده و چالش های آنها را برای شرکت در خانواده درمانی مشخص کند.

چه کسانی باید به مشاوره خانواده مراجعه کنند؟

مراجعه افراد به مشاوره خانواده می تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. مشکلات شناختی و اختلالات روانپزشکی بسیاری باعث می شود که افراد انگیزه حضور در خانواده درمانی یا زوج درمانی و یا مشاوره روانشناسی را داشته باشند. اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، سوءمصرف مواد و الکل، اختلالات کنترل تکانه، درگیری در مشکلات روابط عاطفی و سایر مشکلات شناختی و روانی دلیل حضور افراد به مشاور خانواده است.

مراجعان اصولا در مورد اینکه چه کسی باید به خانواده درمانی مراجعه کنند، عقاید متفاوتی دارند. از وطایف مشاوره خانواده است که ریشه این دیدگاه ها را مورد توجه قرار دهد. به عنوان مثال در یک مشکل زناشویی یکی از زوجین درخواست فردی می کند زیرا معتقد است علت مشکل در این ازدواج خود اوست. البته درمانگر می تواند به این موضوع اشاره کند که در ازدواج شما مشکل رابطه ای وجود دارد و می تواند این پیشنهاد را ارائه دهد که زن و شوهر هر دو در درمان حضور پیدا کنند. بسیار واضح است که رابطه مستقیمی بین اهداف درمان و اعضای شرکت کننده در آن وجود دارد. با توجه به حضور اعضای خانواده در خانواده درمانی اهداف درمان می تواند محدود شود یا گسترش پیدا کند.

ایجاد انگیزه در مشاوره خانواده

در هنگام مراجعه به مشاوره خانواده در اکثر مواقع مراجعان تا حدودی برای مراجعه به خانواده درمانگر و مشاور انگیزه دارند و به صورت داوطلبانه در جلسات شرکت می کنند. اما در فرایند درمان مشاوره خانواده تمامی افراد با میل خود مراجعه نمی کنند و یا انگیزه ای برای تغییر رفتار خود ندارند. مانند شوهری که حس می کند تمام ایرادات و مشکلات خانواده به همسر او برمیگردد و به نظر او همسرش باید رفتارش را تغییر دهد و او هیچ مشکلی ندارد. یا نوجوانی را تصور کنید که به اجبار والدین به درمان آمده است به همین منوال دلیل حضور برخی افراد اجبار سایر اعضای خانواده است.

تصور کنید که یک همسر فقط در صورت تهدید به طلاق حاضر به حضور در جلسات خانواده درمانی شده است. باید به یاد داشته باشیم که درمانگر و مشاور خانواده نمی تواند به همه افراد خانواده انگیزه بدهد ولی راهبردهایی نیز برای ایجاد انگیزش در افراد نیز وجود دارد. مشاوره خانواده سعی می کند قبل از اینکه افراد در مورد تصمیماتی که باید بگیرند انتخاب کنند زمانی را صرف فکر کردن در مورد این تغییرات بکنند. در مشاوره خانواده می بایست مراجعان با انگیزه و بی انگیزه از هم تفکیک شوند و سعی بر این باشد که دلیل بی انگیزگی افراد تشخیص داده شود و برای ایجاد انگیزه در این افراد یک فکر اساسی شود و راه حلی مناسب تعبیه گردد. ولی در کل زمانی که مراجعان از مزایای مشاوره خانواده مطلع شوند و آن را تجربه کنند کاملا به آن متعهد می مانند.

نکات مشاور خانواده به مراجعان بی انگیزه

در صورتی که مشاوره خانواده با مراجعانی سروکار داشته باشد که به وجود مشکل شان اصلا اعتقاد نداشته و یا آن را جدی نمیگیرند قطعا آنها انگیزش کمی برای درمان خواهند داشت و شاید از درمان امتناع ورزند اینجا مشاور خانواده باید هشدارهای اساسی به فرد مورد نظر بدهد که بر فرض مثال اگر شما به شکایت و شکوه های همسر خود بی توجه باقی بمانید نتیجه کار چیزی جز فروپاشی رابطه و ازدواج شما نخواهد بود.

تکنیک های مشاوره خانواده

تکنیک های مشاوره خانواده به طور مختصر در ادامه این مقاله توضیح داده می شود. هر کدام از این تکنیک ها، الگوها و روش های خاص خود را دارند که یک مشاور خانواده باید از این تکنیک ها آگاهی داشته باشد.

تغییر سلسله مراتب خانواده ها

یکی از مسائل مهمی که در خانواده درمانی مطرح می شود شیوه سازماندهی و رهبری در خانواده است. زمانی که یک خانواده درمانگر به چارچوب خانواده نگاه می کند باید به این نکته توجه کند که قدرت درون ساختار خانواده چگونه تقسیم شده است. به طور مثال آیا والدین و فرزندان یا زن و شوهر از قدرت مساوی برخوردار هستند یا خیر؟ اگر بچه های خانواده بیش از والدین قدرت داشته باشند ما با یک سلسله مراتب معیوب مواجه ایم که کودک والدگونه تعریف می شود. اصولا زمانی که قدرت در خانواده به صورت نامتعادل تقسیم شده باشد قطعا این خانواده دچار تعارضات، مشکلات و تنش های بسیاری خواهد شد. خانواده درمانگر باید سعی کند این سلسله مراتب معیوب را تغییر دهد.

در این مورد باید مرزهای بین اعضای خانواده شامل رابطه زن و شوهر، رابطه همشیره ها و رابطه بین والدین از نو تعریف شود. و هر کس از جایگاه خود مطلع و از آن حس رضایت داشته باشد.

مرزسازی

تکنیک مرزسازی در مشاوره خانواده به فعالیتی اطلاق می شود که مرزهای بین سیستم خانواده و سایر سیستم های اجتماعی مثل مدرسه و همچنین محیط کار را در برمیگیرد. در این تکنیک سعی می شود مرزهای بین خانواده ها و محیط هایی که خانواده با آنها تعامل دارد را در نظر بگیرد. در این تکنیک درمانگر باید اطمینان حاصل کند که هر یک از اعضای خانواده فرصت کافی را دارد که بدون ترس از قطع شدن حرف هایش سخنان و خواسته های خود را بیان کنند.

تکنیک فعال سازی

تکنیک فعال سازی در مشاوره خانواده به درمانگر امکان می دهد که تعامل منفی اعضای خانواده با یکدیگر را قطع کنند و سعی کنند یک تعادل سازنده را جایگزین آن سازد. این دگرگونی تعامل منفی به مثبت را فعال سازی می گویند.

تکنیک برون سازی مشکل

در تکنیک برون سازی مشکل خانواده درمانگر سعی می کند به مشکل زوجین یا اعضای خانواده یک نام بدهد و آن مشکل را از اعضای خانواده جدا کند تا اعضای خانواده بدون هیچ پیش داوری نسبت به یکدیگر بتوانند در مورد حل مشکل با یکدیگر به توافق برسند. مثلا اینکه زوجین نمی توانند فعالیت لذت بخش مشترکی را داشته باشند یک مشکل است. این مشکل را از آنها جدا می کنیم و بر فرض مثال نام گوجه فرنگی را بر آن می نهیم. بدین نحو زوجین می توانند بدون قضاوت در مورد یکدیگر بیشتر روی حل مشکل تکیه کنند.

تکنیک شناسایی و قطع الگوهای تعاملی منفی

در این تکنیک خانواده درمانگران الگوهای رابطه خانواده ها را به صورت دقیق بررسی می کنند. در این زمان مشاوره خانواده باید به منظور قطع الگوهای تعاملی منفی جنبه های رفتاری، شناختی و هیجانی روابط زوجین، والدین و در کل خانواده را مورد توجه قرار دهد. در کل مشاوره خانواده باید تعاملات بین اعضای خانواده را انعطاف پذیرتر کند و سعی کند الگوهای منفی روابط بین اعضای خانواده را از نو بسازد.

تکنیک شناسایی نقاط قوت خانواده

تکنیک شناسایی نقاط قوت خانواده در مشاوره خانواده بسیار اهمیت دارد. خانواده هایی که به مشاوره خانواده رجوع می کنند آکنده از توصیفات مفصلی از نقاط ضعف خود هستند. این درست است که شناختن نقاط ضعف خانواده برای درمان بسیار اهمیت دارد اما شناسایی نقاط قوت خانواده نیز اگر اهمیتش از شناسایی نقاط ضعف خانواده بیشتر نباشد؛ کمتر نیست. شناسایی نقاط قوت خانواده فرصتی را پدید می آورد که ویژگی های مثبت افراد شامل والدین، زوج ها، فرزندان در درون خانواده مجددا کشف شود و به اهمیت آن پی برده شود و همچنین رابطه اعضای خانواده به صورت یک کل در نظر گرفته شود. همان طور که در شناسایی نقاط ضعف خانواده و ریشه های آن باید تاریخچه مشکلات بررسی شود در نقاط قوت خانواده نیز همین امر صادق است و ما باید به گذشته نقاط قوت خانواده توجه کنیم.

اهمیت مشاوره خانواده در مسائل کودکان

توجه به رویکرد مشاوره خانواده در مشکلات کودکان بسیار مهم است زیرا سیستم خانواده سیستمی پویا می باشد که پیوسته در حال تغییر و تحول است. علاوه بر این ها باید توجه کنیم که تحقیقات و پژوهش های زیادی بر این نکته دلالت دارند که شکل گیری مشکلات کودکان و نوجوانان در خلاء اتفاق نمی افتد بلکه این مشکلات تحت تاثیر ویژگی های رابطه زناشویی والدین و خانواده ها می باشند. باید بدانیم که عواملی از قبیل درگیری های زناشویی، مشکلات روانی والدین، شکست های اجتماعی و نواقص شناختی اعضای خانواده وضعیت های اجتماعی – اقتصادی نامطلوب، روابط آشفته والد و فرزند، عدم حمایت اجتماعی، انزوای اجتماعی خانواده همگی فاکتورهایی هستند که تاثیر قابل توجهی بر اختلالات کودکان برجای می گذارند که قابل انکار نیست.

در مشاوره خانواده به طور حتم ارزیابی فردی و معاینه بالینی و تشخیص مشکلات کودک اهمیت بسیاری دارد. متخصصان مشاوره خانواده می بایست دانش کارآمد و بروزی در مورد چگونگی تشخیص های مشکلات روانی کودکان و نوجوانان داشته باشند. از یک مشاور خانواده انتظار می رود که با تشخیص های مشکلات رایج کودکان آشنایی کامل داشته باشند. مشکلاتی نظیر افسردگی، اختلالات رفتاری مانند بیش فعالی، اختلالات رشدی فراگیر مانند اوتیسم، اختلالات سلوک، اختلالات اضطرابی مانند فوبی ها و سوء مصرف مواد و دارو. البته اغلب نوجوانان مشکلات متعددی دارند. به طور مثال ممکن است یک نوجوان هم بیش فعال باشند و هم مشکل سوء مصرف مواد داشته باشند.

مداخلات مشاوره خانواده در مورد کودکان

خانواده درمانگران هنگامی که مراجع آنها یک کودک است با چالش های بسیاری روبرو هستند از جمله اینکه اغلب کودکان تمایلی برای افشای دغدغه هایشان ندارند و احساسات خود را به سختی بروز می دهند. مشاوره خانواده باید راهکارهایی را در نظر بگیرد که از پس این چالش ها با کودکان بربیاید. یکی از راهکارهای مواجهه با این مشکلات بازی درمانی است و همچنین رویکردهای فرافکنی که به کودک کمک می کند درمورد مشکلات خود صحبت کند. اما باید توجه داشته باشید که یک رویکرد موثر در مشاوره خانواده در مورد کودکان مبتنی بر کمک والدین بنا می شود. مشاوره خانواده باید به والدینی که در مشارکت درمان کودکان خود بی میل هستند هشدار دهد که بدون کمک آنها فرایند درمان کودکشان به خوبی پیش نخواهد رفت.

مشاور خانواده به هیچ وجه نباید از تاثیر خانواده بر روی کودک غافل بماند. بدترین نوع از والدین کسانی هستند که کودک شان را برای درمان تحویل داده و ساعتی بعد برای بردن آن مراجعه می کنند. مداخلات مشاوره خانواده این حقیقت را روشن ساخته است که والدین قطعا بخشی از یک چارچوب درمان موفقیت آمیز هستند. بنابراین در مداخلات مشاوره خانواده سعی می شود والدین را هر چه بیشتر به مشارکت در درمان کودکان شان تشویق کنیم و موانع مشارکت والدین را ارزیابی کرده و در جهت رفع آنها کوشش کنیم.

مشاوره خانواده در مورد زوج ها

یکی از موضوعاتی که در مشاوره خانواده در زوج ها مطرح می شود برخورد با بی وفایی و یا خیانت است. افشای یک رابطه نامشروع یکی از موضوعاتی است که بسیار در خانواده درمانی و زوج درمانی رایج است. پژوهش ها نشان می دهند که زنان و مردان به طرق مختلفی در روابط خارج از ازدواج خود درگیر می شوند. پژوهش ها نشان می دهد که زنان بیشتر در روابط خارج از خانواده درگیر روابط هیجانی می شوند. از سوی دیگر مردان در روابط خارج از ازدواج خود وارد روابط جنسی می شوند. البته این یک قانون نامنعطف و سخت نیست و امروزه در حال تغییر است.

متاسفانه بی وفایی امروزه شکل های متنوعی را به خود گرفته است. یکی از انواع خیانت هایی که در مشاوره خانواده در حال حاضر مطرح است به عنوان خیانت اینترنتی یا خیانت مجازی شناخته می شود. این نوع خیانت متمرکز بر فعالیت آنلاین است که ممکن است دیدارهای حضوری را در بر بگیرد یا نگیرد. ولی در هر صورت روابط زوجین را قطعا تهدید می کند. این رفتارها شامل خیانت آنلاین، وابستگی هیجانی به جنس مخالف، استفاده از تصاویر مستهجن و پرنوگرافی آنلاین، چت کردن با جنس مخالف، جست وجو کردن شرکای جنسی و عاطفی بالقوه به صورت پنهانی است.

تحقیقاتی که در عرصه مشاوره خانواده خیانت اینترنتی انجام شده است نشان می دهد که متاسفانه دسترسی آسان، ارزان و ناشناس بودن افراد از عوامل اصلی گسترش خیانت اینترنتی است. در مشاوره خانواده افشای خیانت باعث می شود زوجین احساس کنند اعتماد آنها از بین رفته است و اگر از نو شکل نگیرد ادامه رابطه ناممکن است. نقض پیمان زناشویی بسیار حالت انتزاعی دارد یعنی فردی که خیانت کرده در بیشتر موارد شاید آن را کم اهمیت بداند و حتی کم اهمیت جلوه دهد.

چگونگی برخورد با خیانت در مشاوره خانواده

در مشاوره خانواده در مورد خیانت با یک نکته خیلی مهم مواجه هستیم. زمانی که خیانت کننده رفتار خودش را بی اهمیت جلوه می دهد موجب می شود اضطراب همسرش بیشتر شود. فردی که مورد خیانت قرار می گیرد حس می کند در قبال صدمه ای که از این بی وفایی می بیند، کنترلی ندارد و از اینکه ممکن است حتی از آن بی خبر باشد احساس تهدید بیشتری می کند. تمامی خیانت ها دو عنصر مشترک دارند که می توان گفت در اکثر آنها یافت می شود.

1. در یک خیانت انحصاری بودن رابطه جنسی و هیجانی نقض می گردد.
2. در اکثر خیانت ها عنصری که وجود دارد پنهان کاری است زیرا اکثرا سعی می کنند خیانت خود را افشاء نکنند و از افشا شدنش جلوگیری کنند. حتی زمانی که در برابر شواهد قطعی قرار می گیرند به آن بی توجهی کنند و آن را انکار کنند.

مشاوره خانواده هنگام افشا شدن رابطه نامشروع

باید بدانید که زنان نسبت به بی وفایی عاطفی و هیجانی به همان شدت خیانت جنسی پاسخ می دهند. درمانگر باید به فردی که خیانت می کند کمک کند معنای نقض این قرارداد مهم بین زوجین را درک کند. زمانی که شما یک رابطه پنهانی داشته باشید قطعا مانع پیشرفت درمان خواهید شد. بنابراین مشاوره خانواده خیانت در اینجا برای شما کاری نمی تواند انجام دهد. درمانگر در مشاوره خانواده خیانت به هیچ وجه نباید در پنهان نگه داشتن رابطه نامشروع با خیانت کار همکاری کند.

یکی از مسائل حادی که مشاوره خانواده باید در آن مداخله کند غالبا زمانی است که یک رابطه نامشروع افشا می شود. به هیچ وجه نباید خطرات ناشی از لو رفتن یک رابطه نامشروع را دست کم گرفت. در اینگونه مواقع خطر خودکشی بیشتر بالا می رود از این گذشته برخی زوج ها بلافاصله پس از اطلاع از خیانت خواهان جدایی بدون قید و شرط هستند. بنابراین مشاوره خانواده در این زمان در مورد مسائلی مانند اینکه هر کدام از همسران کجا باید زندگی کنند یا بخوابند یا مراقبت از فرزندان چگونه باید باشد، یا مسائل مالی بعدی چگونه مدیریت شود؛ می تواند کمک کننده باشد.

خدمات تلفنی و آنلاین مرکز مشاوره خانواده و روانشناسی آویژه

هدف مرکز مشاوره و روانشناسی آویژه از ارائه اطلاعات لازم در زمینه مشکلات روانی، افزایش آگاهی شماست تا با توسعه دانش خود، جهت ارتقا و بهبود کیفیت زندگی خود، گامی مهم بردارید. لطفا برای کسب اطلاعات بیشتر سایر مقالات متخصصان مرکز مشاوره آویژه را مطالعه نمایید .

در این راستا مرکز مشاوره خانواده و روانشناسی آویژه خدمات متنوعی را در زمینه مشاوره خانواده به شما هم میهنان عزیز ارائه میدهد.