بیش فعالی و بی قراری مداوم باعث ایجاد مشکلات زیادی برای کودکان در خانه و مدرسه می شود. نحوه برخورد با دانش آموز بیش فعال بسیار مسئله مهمی است. کودکان بیش فعال در مدرسه بیشتر از سایر دانش آموزان به توجه و مراقبت و تمرین نیاز دارند. رفتار معلم با کودک بیش فعال می تواند تعیین کند که او یک دانش آموز باسواد شود یا یک کودک فراری از مدرسه. شناخت دانش آموزان بیش فعال اصلا کار سختی نیست. اما آموزش کودکان بیش فعال و کم توجه می تواند بسیار سخت باشد. آیا شما نیز در کلاس درس خود دانش آموز بیش فعالی دارید؟ آیا به عنوان یک معلم دلسوز نمی دانید چگونه با دانش آموزان بیش فعال باید رفتار کرد؟

آموزش به کودکان بیش فعال در مدرسه ممکن است سخت و گاهی خسته کننده باشد. اما غیر ممکن و نشدنی نیست. مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی آویژه به بررسی مشکلات تحصیلی کودکان بیش فعال پرداخته و نحوه برخورد با دانشس آموز کم توجه یا بیش فعال را مورد بررسی قرار داده اند. اگر به دنبال ویژگی دانش آموزان بیش فعال هستید و می خواهید نحوه برخورد معلم با دانش آموز بیش فعال را یاد بگیرید. پس مطالعه این مقاله جامع و تخصصی را از دست ندهید.

بیش فعالی دانش آموزان در مدرسه

شناسایی دانش آموز بیش فعال کار سختی نیست. این گونه کودکان دائما در حال حرکت هستند. از کاری به کار دیگر می پرند و به ندرت کاری را کامل و درست انجام می دهند. حتی اگر او روی صندلی نشسته باشد، بی قراری می کند و دائم تکان می خورد. دانش آموزان بیش فعال نشانه ها و علائم مختلفی را از خود نشان می دهند که می تواند برای معلمان، سایر دانش آموزان و حتی خودشان آزار دهنده باشد. در موارد شدید، این نوع رفتار را اختلال نقص توجه و بیش فعالی یا ADHD می نامند. این گونه دانش آموزان را می توان در همه جا یافت، به جز بر روی صندلی خودشان!

در واقع، آموزش به دانش آموز کم توجه و بیش فعال می تواند یکی از چالش بر انگیزترین مشکلات مدیریتی باشد که معلمان با آن مواجه هستند. او می تواند صبر و آرامش معلم را به خشم و عصبانیت تبدیل کند، مخصوصا هنگامی که مشکلاتی را در تدریس معلم و توانایی یادگیری دانش آموزان دیگر ایجاد می کند.

ویژگی های کودکان و دانش آموزان بیش فعال

به طور کلی بیش فعالی یا ADHD در کودکی و نوجوانی تشخیص داده می شود. بیش فعالی می تواند زندگی افراد را مختل کرده و مشکلات زیادی را در تحصیل، برقراری ارتباط اجتماعی، کار و … برای افراد ایجاد کند. علائم و نشانه های بیش فعالی در کودکان با بزرگسالان متفاوت هستند. در این قسمت علائمی که نشان می دهد یک دانش آموز، بیش فعال و کم توجه بوده را برای شما عزیزان نگارش کرده ایم. مهم ترین و رایج ترین ویژگی های دانش آموزان بیش فعال عبارتند از:

مشکل تمرکز کردن برروی فعالیت ها و به راحتی پرت شدن حواس دانش آموز

توجه کم هنگام انجام دادن تکالیف مدرسه یا بازی با دوستان

نیاز مداوم به حرکت یا دویدن مکرر در اطراف و دوری از یکجا نشینی

درگیر فعالیت های با صدای بلند می شوند.

زیاده روی در صحبت کردن و قطع حرف دیگران

مشکل در توجه و سازماندهی

اشتباهات مکرر در حین انجام کار

داشتن مشکل در تمام کردن کارها به صورت صحیح، به خصوص تکالیف مدرسه

افزایش ناامیدی و حساسیت عاطفی

نحوه برخورد و رفتار معلم با دانش آموزان بیش فعال

نحوه برخورد معلم با دانش آموز بیش فعال باید به گونه ای باشد که علاقه به تحصیل در آنها افزایش یابد نه اینکه از درس خواندن و انجام تکالیف فراری شوند. مسلما آموزش کودکان بیش فعال و کم توجه بسیار سخت و زمان بر است و نیاز به انرژی زیادی دارد. اما غیر ممکن و نشدنی نیست. مشکلات تحصیلی کودکان بیش فعال با بی توجهی یا رفتار اشتباه معلم با آنها می تواند چند برابر شود. اما اگر معلم بداند که چگونه با دانش آموز بیش فعال رفتار کند و او را به سمت درس، مدرسه و تحصیل ترغیب کند، می تواند مشکلات تحصیلی و یادگیری دانش آموزان کم توجه یا بیش فعال را کنترل کند. کودکان بیش فعال در مدرسه نیاز به توجه خاص دارند. راهبردهای زیر می توانند به معلمان در مدیریت بیش فعالی در کلاس کمک کند.

زمان استراحت یا زمان بازی را دریغ نکنید

هرگز برای تنبیه دانش آموز بیش فعال و رفتارهای بیش فعالی او، زمان استراحت یا بازی را از او دریغ نکنید. دانش آموزان مبتلا به بیش فعالی برای تخلیه انرژی اضافی خود، نیاز به فعالیت های بدنی دارند. در واقع، گرفتن زمان استراحت از دانش آموز کم توجه و می تواند بیش فعالی او در کلاس را بدتر کند. متاسفانه تحقیقات نشان می دهد که حذف زمان استراحت یک تنبیه رایج برای کودکان مبتلا به بیش فعالی است. پس به عنوان یک معلم، سعی کنید هرگز از دریغ کردن زمان بازی کودکان برای تنبیه آنها استفاده نکنید. شما می توانید یک تنبیه جایگزین این کار کنید که باعث شود انرژی اضافی دانش آموز تخلیه شود. مانند پاک کردن تخته سیاه یا دویدن در حیاط مدرسه و …

کودک را با یک دوست همراه کنید

برای دانش آموز بیش فعال یک دوست خوب از همکلاسی هایش انتخاب کنید. از آنها بخواهید که برای انجام تکالیف کلاسی، نقاشی کشیدن و بازی کردن با یکدیگر همراه باشند. این استراتژی به دانش آموزان زمان استراحت و فرصتی برای حرکت کردن و تخلیه انرژی می دهد. در عین حال به آنها اجازه می دهد احساس مفید بودن کنند. هنگامی که کودک بیش فعال با یکی از همکلاسی هایش دوست شود و با او ارتباط برقرار کند، یاد می گیرد که مانند او رفتار کند. دانش آموز بیش فعال دوست خود را الگو قرار داده و سعی می کند رفتارهای اشتباه و بیش فعالانه خود را کنترل کند.

به دانش آموز اجازه دهید گاهی بایستد

دانش آموزان کم توجه یا بیش فعال نمی توانند تمام ساعت کلاس را برروی صندلی خود بنشینند. آنها رفتارهای تکانشی دارند که نمی توانند آن را کنترل کنند. پس اگر احساس کردید که دانش آموز کم توجه خسته شده است و می تواند برروی درس تمرکز کند، به او اجازه دهید که ایستاده به درس هایش گوش کند یا تکالیفش را انجام دهد. هرگز او را از حرکت کردن یا ایستادن در گوشه ای از کلاس، منع نکنید. این کار کنترل شرایط را برای شما سخت تر خواهد کرد.

از توپ استرس استفاده کنید

از یک توپ یا سایر اسباب بازی هایی که صدا ندارند، برای کودک بیش فعال استفاده کنید. اسباب بازی را در جیب یا کنار دانش آموز بیش فعال قرار دهید. هنگامی که دانش آموز خسته شده باشد یا نتواند یکجا ماندن را تحمل کند، می تواند به توپ ضربه بزند یا آن را در مشت خود فشار دهد. این کار باعث می شود که انرژی اضافی دانش آموز بیش فعال کاهش یافته و بتواند انرژی و رفتارهای تکانشی خود را کنترل کند. این نوع اسباب بازی ها می توانند توجه را به ویژه در دانش آموزای که مشکلات یکپارچگی حسی دارند، متمرکز کند.

آموزش عملی را افزایش دهید

شما نمی توانید از دانش آموز بیش فعال انتظار داشته باشید که آرام پشت میز خود بنشینند و با دقت به درس ها گوش دهند. این کار برای آنها به شدت سخت و غیر ممکن خواهد بود. برای این گونه دانش آموزان همیشه انجام دادن و عمل کردن بهتر از گوش دادن و نشستن است. پس از آموزش های عملی برای یادگیری بهتر دانش آموزان بیش فعال استفاده کنید. شما می توانید گاهی کلاس درس خود را به حیاط مدرسه ببرید و یا از بازی های فیزیکی برای درک بهتر دروس استفاده کنید. همچنین می توانید از آنها بخواهید برای درسی که گفته شد، نقاشی بکشند و یا تصاویر مربوط به آنها را به درستی رنگ آمیزی کنند. از هر روش عملی برای تحصیل و یادگیری بهتر دانش آموزان بیش فعال استفاده کنید.

توجه به جزئیات را در دانش آموز تقویت کنید

اگر دانش آموز بیش فعال یا اختلال کمبود توجه در انجام کار خود عجله دارد، از او بخواهید تا قبل از تحویل دادن کار خود، آن را به دقت بررسی کند. حتی شما می توانید گاهی برای انجام درست کارها و تکالیف، پاداش تعیین کنید. این کار شما به او می آموزد که به جزئیات نیز توجه کنند. تا از اشتباهات شلخته و تکالیف نامرتب و غلط خود اجتناب کنند. این کارها می تواند آسیب به تحصیل دانش آموز را کاهش دهد. همچنین تقسیم وظایف به قطعات کوچکتر و بخش های کوتاه تر می تواند به موقعیت و شرایط دانش آموزان بیش فعال کمک کند.

به دانش آموز شانس دوم بدهید

رفتار معلم با کودک بیش فعال نباید مانند رفتار با سایر دانش آموزان باشد. موقعیت و شرایط آنها را درک کنید. هنگام نمره دهی به کار دانش آموز بیش فعال، اشتباهات او را علامت گذاری کنید و به آنها اجازه دهید تا شانس دومی برای تصحیح اشتباهات خود داشته باشند. البته نباید این کار به یک عادت برای دانش آموز تبدیل شود. گاهی شانس دوم دادن به دانش آموز بیش فعال او را به پیشرفت و محصل خوب بودن امیدوار و تشویق می کند. شانس دوم برای انجام اشتباهات تکالیف، به آنها یاد می دهد که به جزئیات توجه بیشتری داشته باشند و انگیزه ای برای تجدید نظر در کارشان ایجاد کند.

مقایسه کردن، ممنوع!

هرگز دانش آموزان بیش فعال و یا کم توجه را با سایر همکلاسی ها مقایسه نکنید. از جملاتی مانند او بهتر از تو تکالیفش را انجام داده، تو نمی توانی مانند همکلاسی هایت درس بخوانی، همه ساکت هستند تو اذیت می کنی و … هرگز استفاده نکنید. مسلما رفتارها و عملکرد دانش آموز بیش فعال دست خودش نیست و نمی تواند آنها را کنترل کند. پس هرگز او را به خاطر مشکلی که قادر به کنترل آن نیست، سرزنش و تحقیر نکنید. این کار شما باعث انزوا، ناامیدی، بی زاری از خود، متنفر شدن نسبت به مدرسه و … می شود.

به آنها بیاموزید که چگونه آرام شوند

ذهن آگاهی و کنترل و مدیریت ذهن با انجام ورزش هایی مانند یوگا، مدیتیشن و … می تواند دانش آموزان کم توجه را آرام کند. از هر روشی برای تخلیه انرژی یا آرام شدن و متمرکز کردن ذهن دانش آموزان استفاده کنید. برای به دست آوردن اطلاعات دقیق تر در رابطه با ذهن آگاهی و راهکارهای آن برای کودکان بیش فعال، می توانید از مشاوره خانواده کمک بگیرید. مشاور به شما راهکارهایی برای تخلیه انرژی کودکان بیش فعال وآرام کردن ذهن آنها، آموزش می دهد. که می تواند در نحوه برخورد با دانش آموز بیش فعال بسیار مفید و مسمر ثمر باشد.

به آنها اجازه دهید حرکت کنند

کودکان بیش فعال، طبق تعریف، در ماندن و تحرک نداشتن، مشکل دارند. ماندن طولانی مدت پشت میز کار برای آنها عذاب آور است. این دانش آموزان یادگیرنده حرکتی هستند. گاهی این موضوع اصلا بد نیست. این فرصتی برای شماست تا روش ‌های جدیدی را در روال‌ های آموزشی خود معرفی کنید که به سبک یادگیری حرکت همراه با تدریس می پردازند. مثلا هنگام تدریس درس تاریخ، آن را به یک پروژه بازیگری تبدیل کنید. هر دانش آموز نقشی را دریافت می کند و صحنه هایی از درس را اجرا می کند. شما می توانید راوی باشید و تاریخ ها و حقایق را به آنها بگویید. دانش آموزان بیش فعال، وقتی اطلاعات را از طریق بازی فعال یاد می گیرند، به خاطر سپردن اطلاعات برای آنها بسیار آسان تر خواهد بود. با این کار، شما به آنها اجازه حرکت کردن به صورت مفید و همراه با یادگیری را خواهید داد.

پاداش و جایزه دادن را فراموش نکنید

نمی توان انتظار داشت که همه دانش آموزان بدون هیچ گونه جایزه یا پاداشی تمایل و انگیزه به یادگیری داشته باشند. دانش آموزان خود را برای تحصیل و یادگیری دروس تشویق کنید. شما می توانید با ارائه جوایز کوچک، به آنها انگیزه بدهید که درس بخوانند. پاداش ها نتایج فوری و مثبتی دارند و به دانش آموز بیش فعال کمک می کند تا تمام تلاش خود را برای انجام تکالیف به صورت صحیح به کار گیرد. وقتی دانش آموز بیش فعال بازخورد مثبت و رفتار خوبی دارد، حتی اگر فقط برای یک کلاس باشد، آنها را به خاطر موفقیت های خود تحسین کنید.

زمان برای استراحت در نظر گرفته شود

در مدرسه، بین تکالیف و در طول دوره های تدریس طولانی که باعث نشستن زیاد بر روی صندلی شده است، زمان استراحت ایجاد کنید. در نظر بگیرید که به دانش آموز اجازه دهید حداقل هر یک ساعت یکبار، راه برود. تمرینات ایزومتریک، کششی و تمرینات تنفسی را انجام دهد تا تنش و انرژی اضافی او را کاهش دهد. شما می توانید از او بخواهید به دفتر برود و برای شما چیزی بیاورد. در حقیقت راه رفتن تا دفتر مدرسه نیز حتی می تواند تنش و انرژی اضافی دانش آموزان را از بین ببرد.

سخنی از مشاوران آویژه

آموزش کودکان بیش فعال و کم توجه می تواند یکی از چالش برانگیزترین مشکلات در مدارس باشد. دانش آموزان بیش فعال به راحتی حواسشان پرت می شود. حتی هنگام صحبت کردن دیگر همکلاسی ها یا مشاهده رفتارهای بی قراری دانش آموزان دیگر، می تواند حواس آنها را پرت کند. در این صورت رفتار بیش فعالی آنها تقویت می شود. سعی کنید این دانش آموزان را از دانش آموزان پر سر و صدا و پر انرژی دور نگه دارید.

همچنین به یاد داشته باشید که تحرک و رفتارهای تکانشی کودکان بیش فعال از کنترل آنها خارج است. پس هرگز آنها را تحقیر یا سرزنش نکنید. در عوض، سعی کنید به آنها کمک کنید تا انرژی اضافی خود را از بین ببرند و بتوانند آرامش و تمرکز خود را بدست آورند. اگر همچنان با مشکلات آموزش کودکان بیش فعال دست و پنجه نرم می کنید و نمی دانید چگونه مشکلات خود را حل کنید، بهتر است از یک مشاوره کودک در این زمینه راهنمایی بگیرید.

سوالات متداول

دانش آموز بیش فعال چگونه رفتار می کند؟

دانش آموز بیش فعال دائما بی قرار است و به راحتی خسته می شود. او ممکن است با در یک جا نشستن یا ساکت ماندن مشکل داشته باشد. کودکان بیش فعال در مدرسه ممکن است با عجله کارهای خود را انجام دهند و اشتباهات و بی دقتی های زیادی را در تکالیف خود مرتکب شوند.

چگونه بیش فعالی کودکان را تشخیص می دهند؟

هیچ آزمایش ساده ای برای تعیین اینکه آیا شما یا فرزندتان ADHD دارید وجود ندارد. اما متخصصان می توانند پس از ارزیابی دقیق تشخیص دقیقی بدهند. ارزیابی ممکن است شامل: معاینه فیزیکی، که می تواند به رد سایر علل احتمالی علائم کمک کند. یک سری مصاحبه با شما یا فرزندتان باشد.