آیا کودک شما نیز تاخیر در گفتار دارد؟ آیا فرزندتان نسبت به همسالانش واژگان کمتری را بیان می کند؟ این درست است که کودکان با سرعت های متفاوتی رشد می کنند و نمی توان هرگز آنها را با یکدیگر مقایسه کرد. اما برای هر موضوع یک رده سنی و دوره زمانی مشخص وجود دارد. استانداردهایی وجود دارد که به ما می گوید از چه زمانی و تا چه هنگام باید انتظار داشته باشیم که کودک به نقاط عطف خاصی برسد. مثلا اگر کودکتان به حداکثر سن گفتار برسد اما نتواند صحبت کند، ممکن است او تاخیر در گفتار داشته باشد. دیر حرف زدن کودکان یا تاخیر در گفتار کودکان نوعی اختلال ارتباطی است. تاخیر در صحبت کردن کودک و اختلالات زبانی کودکان دلایل مختلفی خواهد داشت. برای والدین بسیار مهم است که بدانند علت دیر حرف زدن کودک چیست و چه زمانی باید نگران حرف نزدن کودک باشیم؟

مشاوران مرکز مشاوره خانواده آویژه به دلیل نگرانی های شما والدین عزیز در رابطه با سن حرف زدن کودک و دلایل دیر حرف زدن کودک و … به بررسی این موضوع پرداخته اند. مقاله جامع و تخصصی زیر به شما کمک می کند تا بفهمید حرف نزدن کودک تا چه سنی طبیعی است؟ علت دیر حرف زدن کودک دختر یا پسر چیست؟ و چه راهکارهایی برای درمان دیر حرف زدن کودک وجود دارد. پس اگر شما نیز نگران حرف زدن کودک خود هستید و یا به دنبال راهی برای درمان حرف نزدن فرزندتان می گردید، خواندن این مقاله جامع و تخصصی را از دست ندهید.

انواع تاخیر در گفتار کودکان

تاخیر در گفتار نوعی اختلال ارتباطی است. اگر فرزند شما به نقاط عطف رشد زبان متناسب با سن خود نرسد، احتمالا تاخیر گفتاری دارد. تاخیر در گفتار باعث می شود که کودک توانایی های زبانی کمتری نسبت به همسالان خود داشته باشد. همچنین با سرعت بسیار کمتری نسبت به بقیه کودکان گفتار و تکلم را یاد بگیرد. این گونه کودکان ممکن است در بیان خود یا درک دیگران نیز مشکل داشته باشند. تاخیر زبان در کودکان می تواند ترکیبی از مشکلات شنوایی، گفتار و اختلالات شناختی باشد. تاخیر زبان بسیار رایج است. طبق مطالعات انجام شده از هر 12 کودک، بین 3 تا 17 سال، 1 نفر دارای اختلالات مربوط به گفتار و زبان است. همچنین تاخیر در رشد گفتار یا زبان 5 تا 10 درصد از کودکان پیش دبستانی را تحت تاثیر قرار داده است.

آموزش صحبت کردن به کودک نیاز به تمرین و صبر و تلاش والدین دارد. برخی از والدین نمی دانند که چگونه به فرزند خود حرف زدن را آموزش بدهند. مخصوصا والدینی که برای اولین بار است پدر و یا مادر شدن را تجربه می کنند. اگر شما نیز نمی دانید چگونه به کودک خود حرف زدن را بیاموزید، توصیه می کنم خواندن مقاله آموزش حرف زدن به کودک را از دست ندهید.

انواع تاخیر در گفتار کودکان

تاخیر در حرف زدن کودک و مشکلات زبانی در کودکان متفاوت است. سه نوع اصلی تاخیر در زبان عبارتند از: تاخیر زبانی پذیرا، تاخیر زبانی بیانی و یا ترکیبی از پذیرا و بیانی.

نقص زبان پذیرا زمانی اتفاق می افتد که کودک شما در درک زبان مشکل داشته باشد.

نقص زبان بیانی زمانی اتفاق می افتد که کودک شما در برقراری ارتباط کلامی مشکل داشته باشد.

نشانه های تاخیر در گفتار کودکان چیست؟

تاخیر در گفتار علائم و نشانه های مختلفی دارد. هنگامی که کودک شما تاخیر در گفتار داشته باشد، در سن معمولی به نقاط عطف زبان متناسب با آن سن نمی رسد. علائم و نقاط عطف از دست رفته کودکان به سن و ماهیت تاخیر زبانی آنها بستگی دارد. برخی از مهم ترین و رایج ترین علائم تاخیر در گفتار در کودکان عبارتند از:

کودک تا سن 15 ماهگی هیچ صدایی جز گریه تولید نمی کند و نمی تواند غرغر کند.

کودک خردسال تا سن 2 سالگی صبحت نمی کند و هیچ کلمه یا آوایی را به زبان نمی آورد.

ناتوانی در صحبت کردن با جملات کوتاه در سن 3 سالگی

دختر یا پسر بچه در پیروی از دستورالعمل ها با مشکل روبرو می شود.

کودک تلفظ یا بیان بسیار ضعیف و غیر قابل فهم دارد.

کودک نمی تواند متناسب با سن خود جمله بسازد و برای کنار هم قرار دادن کلمات در یک جمله مشکل دارد.

برای گفتن یک جمله ممکن است چند کلمه را فراموش کند.

دختر یا پسر درگیر تاخیر گفتار نمی تواند به خوبی منظور و مفهوم کلمات را درک کرده و از کلمات در مکان و موقعیت مناسب استفاده کند.

دلایل دیر حرف زدن کودک و تاخیر در گفتار چیست؟

تأخیر گفتار و اختلالات زبانی کودکان دلایل احتمالی متعددی دارد. برخی از تاخیرهای گفتاری و دیر حرف زدن کودک با بیماری های مادرزادی مانند سندروم داون مرتبط هستند. اما متاسفانه اغلب در حدود دو سالگی والدین متوجه می شوند که فرزندشان با سایر کودکان هم سن و سال خود هماهنگی ندارد. برخی دیگر از دلایل تاخیر در گفتار کودکان مربوط به نوع رفتار و عملکرد والدین دارد. پس به طور کلی می توان عوامل و علت های ایجاد اختلال تاخیر در گفتار کودکان را به دو دسته اکتسابی، که رفتارها و عملکردهای والدین و اطرافیان دلیل آن هستند، و مادرزادی، که ممکن است نوعی بیماری یا اختلال باشند، تقسیم کرد. برخی از مهم ترین و رایج ترین دلایل دیر حرف زدن کودک یا تاخیر در گفتار عبارتند از:

اختلال شنوایی

کودکانی که دچار اختلال شنوایی هستند، معمولا دچار اختلال زبان نیز می شوند. کودکانی که نمی شنوند و نمی توانند از گفتار و صحبت های دیگران الگو برداری کنند، مسلما برای تکلم نیز مشکل دارند. یادگیری برقراری ارتباط زبانی برای این گونه افراد به شدت سخت و در برخی از موارد غیر ممکن خواهد بود.

اوتیسم

همه کودکان مبتلا به اوتیسم تاخیر زبانی ندارند. اما می توان گفت بیماری ها و اختلالاتی مثل اوتیسم می تواند بر ارتباطات زبانی کودکان تاثیر قابل توجهی بگذارد و علت دیر حرف زدن کودک پسر یا دختر باشد.

ناتوانی ذهنی

تأخیر گفتار ممکن است از یک مشکل مغزی نیز ناشی شود. اکثر ناتوانی های ذهنی می تواند باعث تاخیر زبانی شود. تأخیر گفتار با اشکال مختلف ناتوانی های ذهنی، مرتبط است. مثلا نارسا خوانی، سندروم داون و یا سایر ناتوانی های یادگیری در برخی از موارد می تواند منجر به تاخیر گفتاری در کودکان شود.

چندین مسئله روانی-اجتماعی

مسائلی که باعث ناراحتی اعصاب، افسردگی و بیماری های روانی در کودکان می شود نیز یکی از علل تأخیر در گفتار به شمار می روند. به عنوان مثال، بی توجهی شدید می تواند منجر به مشکلاتی در رشد زبان شود. همچنین کودکانی که از استرس و اضطراب بیش از اندازه رنج می برند نیز ممکن است تاخیر در گفتار را تجربه کنند. اگر به دنبال یافتن نشانه های استرس و اضطراب در کودکان هستید، می توانید از مقاله علائم استرس و اضطراب در کودکان کمک بگیرید.

فرصت های کمتر برای گفتگو و منزوی بودن کودک

اگر کودک در اکثر مواقع منزوی و گوشه گیر باشد. یا اغلب شاهد مکالمات بزرگسالان نباشد، ممکن است دچار تاخیر در گفتار شود. والدینی که زیاد با نوزاد و یا کودک خردسال خود ارتباط برقرار نمی کنند. با او صحبت نمی کنند، کودکی ساکت دارند که نمی تواند به درستی با دیگران ارتباط برقرار کند. اگر شما با فرزند خود صحبت نکنید و یا او را از جمع های خانوادگی خود دور کنید، پس کودک چگونه می خواهد صحبت کردن و برقراری ارتباط زبانی را یاد بگیرد؟ مطالعات نشان داده است افرادی که با نوزاد خود به طور منظم صحبت می کنند، کودکشان زودتر از بقیه همسالانش می تواند صحبت کند. همچنین سن حرف زدن کودک پسر یا دختر برای آنها کمتر خواهد شد. پس به یاد داشته باشید که، کودکان هر آنچه که یاد می گیرند أساسا با تقلید از محیط اطراف است.

تاخیر در صحبت کردن کودک چگونه تشخیص داده می شود؟

برای شناسایی و تشخیص تاخیر در گفتار، والدین باید به خوبی از علائم و نشانه های تاخیر در صحبت کردن کودک آگاه باشند. پیگیری چگونگی پیشرفت کودک در استفاده از کلمات و ساختن جملات و برقراری ارتباط بسیار ضروری است. اما والدین قبل از هر گونه تصمیم گیری نهایی و مداخله برای درمان، باید به یک مشاوره کودک و یا متخصص گفتار درمانی مراجعه کنند تا به طور صد در صد نسبت به مشکل کودک خود اطمینان حاصل نمایند. پس از انجام یک ارزیابی پزشکی کامل، روانشناس شما را به یک آسیب شناس گفتار – زبان ارجاع می دهد. آنها یک ارزیابی جامع از زبان بیانی و دریافتی کودک شما انجام خواهند داد تا مشخص شود که آیا کودک شما تاخیر زبانی دارد یا خیر. این ارزیابی بر اشکال مختلف اتباط کلامی و غیر کلامی متمرکز خواهد بود. همچنین از معیارهای استاندارد برای تشخیص و نتیجه گیری استفاده خواهد شد.

پس از تکمیل ارزیابی گفتار و زبان، آسیب شناس زبان و یا کارشناس گفتار درمانی، ممکن است آزمون های دیگری را توصیه کند. به عنوان مثال، یک معاینه شنوایی می تواند به آنها کمک کند تا تشخیص دهند که آیا کودک شما دچار اختلال شنوایی است یا خیر. کودک شما ممکن است مشکلات شنوایی داشته باشد که نادیده گرفته شده است. همانطور که گفته شد مشکل در شنوایی می تواند منجر به تاخیر در گفتار نیز شود. پس برای تشخیص تاخیر در حرف زدن کودک و استاندارد سن حرف زدن کودک دختر یا پسر، شما حتما باید به یک روانشناس و یا متخصص در این زمینه مراجعه کنید. نمی توان به تنهایی و فقط با مشاهده چند نشانه نتیجه گرفت که کودک به تاخیر در گفتار دچار است.

راهکارهای درمان دیر حرف زدن کودک

اگر نشانه ها و علائم تاخیر در گفتار را در کودک خود مشاهده کردید و متوجه این موضوع شده اید که فرزند شما نسبت به همسالان خود با نقاط عطف زبانی فاصله زیادی دارد و نمی تواند مانند آنها از کلمات و جمله ها به طور صحیح استفاده کند. پس حتما باید به دنبال راهکارهایی برای از بین بردن این مشکل باشید. البته به یاد داشته باشید که برخی از این شرایط به خودی خود و فقط با انجام رفتارهای پیشگیرانه و درمان های خانگی برطرف نمی شوند و هرچه زودتر باید گفتار درمانی را آغاز کنید.

اگر مشکل کودک شما حاد نبوده و پزشک تشخیص داده است که با راهکارهای درمانی و سعی و تلاش والدین می توان مشکل را برطرف ساخت. پس اصلا نگران نباشید. مشاوران آویژه مهم ترین و موثرترین راهکارها را برای درمان دیر حرف زدن کودک و یا پیش گیری از تاخیر در گفتار نگارش کرده اند. کاربردی ترین و موثرترین راهکارهای درمان تاخیر گفتار در کودکان عبارتند از:

خودگویی را تمرین کنید

در رابطه با کارهایی که انجام می دهید با خودتان بلند بلند صحبت کنید. آنچه در دست دارید، اعمالی که انجام می دهید، آنچه می بینید، احساساتتان، آنچه که می شنوید و … را توصیف کنید. فرزند شما با شنیدن صحبت های شما، اطلاعات خوبی در رابطه با موضوعات مختلف یاد خواهد گرفت. البته باید گفته های خود را کوتاه نگه دارید تا تاثیر گذار باشد. مثلا اگر فرزند شما صحبت نمی کند و یا فقط از یک کلمه در یک زمان استفاده می کند باید شما آن کلمه را به یک عبارت دو کلمه ای تبدیل کنید. مثلا اگر او می گوید توپ، شما بگویید توپ زیبا، توپ آبی و یا پرت کردن توپ و … گفته های خود را چندین بار تکرار کنید. کودکان از طریق تکرار یاد خواهند گرفت.

همچنین شما با تکرار برخی از جملات می توانید فرزند خود را برای تنها خوابیدن آماده کنید. کودکان باید به جدا خوابیدن از والدین عادت کنند. اگر نمی دانید که چگونه فرزند خود را به تنها خوابیدن عادت دهید، به شما توصیه می کنم مقاله راهکارهایی برای تنها خوابیدن کودک را حتما مطالعه بفرمایید.

از زبان اشاره استفاده کنید

در این استراتژی، شما به استفاده از خود گفتاری، که در بالا توضیح داده شد، ادامه خواهید داد. اما کلمه گفتاری خود را با زبان اشاره مناسب همراه می کنید. محققان دریافته ‌اند که زبان اشاره به ‌عنوان یک ابزار عالی برای صحبت کردن (یا بیشتر صحبت کردن) بچه ‌ها، به‌ ویژه افرادی که دیر صحبت می‌ کنند، عمل می‌ کند. زبان اشاره به آنها کمک می کند که قدرت برقراری ارتباط را گسترش دهند و بعد از یادگیری استفاده از کلمات، دیگر خودشان نیز از اشاره استفاده نمی کنند. به عبارت دیگر، زبان اشاره نوعی رمز گذاری و کد گذاری برای فهمیدن و به خاطر سپردن کلمات است.

انجام گفتگوهای موازی

این راهکار نیز مانند راهکار اول یعنی خودگویی است. با این تفاوت که به جای اینکه در مورد کاری که انجام می دهید صحبت کنید. در مورد کاری که فرزندتان انجام می دهد، صحبت خواهید کرد. شما می ‌توانید اشیایی را که فرزندتان استفاده می ‌کند، کارهایی که انجام می‌ دهد، احساسش، آنچه می ‌شنود و … را بیان کنید. این کار مهارت گفتاری فرزندتان را تقویت کرده و او را تشویق می کند که نظر بدهد و صحبت کند.

قرار دادن اسباب بازی در مکانی دور از دسترس اما در معرض دید

مسلما کودک شما نیز اسباب بازی های زیادی دارد و برخی از آنها را به شدت دوست دارد. به گونه ای که جلب توجه نکند و یا باعث لجبازی کودک نشود، برخی از این اسباب بازی ها را دور از دسترس کودک اما در معرض دید او قرار دهید. قرار دادن اسباب بازی ها دور از دسترس، فرزندتان را تشویق می کند که آنها را از شما درخواست کند. اگر همچنان فرزندتان برای درخواست آن اسباب بازی نامش را نگفت و از اشاره کردن به آن استفاده کرد. پس هنگامی که می خواهید آن را به کودک بدهید چند بار نام آن اسباب بازی را تکرار کنید. مثلا بگویید این یک عروسک زیبا است و یا این توپ زرد رنگ است.

برای کودک خود کتاب بخوانید و دائم با او صحبت کنید

یکی از راه‌ های کمک به کودک نوپایی که تاخیر در گفتار دارد، این است که هر روز، تا جایی که می ‌توانید، برای او شعر و داستان بخوانید. کودکان اغلب از طریق تقلید و تعامل یاد می گیرند که صحبت کنند و صدا تولید کنند. کتاب های مناسب سنش را بخوانید و به او اجازه دهید همراه با شما خواندن و یا صدا تولید کردن حتی به غلط را تمرین کند. حرف زدن با کودک و برقراری ارتباط با او باعث می شود که به مرور یاد بگیرد چگونه صحبت کند و با دیگران ارتباط برقرار کند. همچنین باعث می شود که کودکتان از سنین پایین به مدرسه رفتن و کتاب خواندن علاقه مند شود. اگر فرزند شما از رفتن به مدرسه امتناع می کند و بیش از اندازه به شما وابسته است، خواندن مقاله راهکارهایی برای مدرسه رفتن کودک وابستهرا از دست ندهید.

سخنی از مشاوران آویژه

گفتار و برقراری ارتباط یک مسئله بسیار مهم و حیاتی است که برروی تمام مراحل زندگی کودک شما تاثیر می گذارد. گفتار نقش مهمی در رشد اجتماعی – عاطفی کودک دارد. همچنین برای موفقیت در تحصیل و زندگی خوب باید گفتار مناسب و قدرتمندی را داشت. اگر فرزندتان تاخیر در گفتار داشته و نشانه ها و علائمی که در بالا گفته شد را دارد. پس حتما باید به دنبال درمان و از بین بردن این اختلال در کودک خود باشید. در این مقاله ما پنج راهکار کاربردی و مسمر ثمر برای کاهش و از بین بردن تاخیرهای گفتاری و افزایش قدرت حرف زدن کودکان بیان کرده ایم.

اگر مهارت های گفتاری و زبانی فرزندتان با انجام دادن این راهکارها بهبود یافت پس در مسیر درستی قرار گرفته اید. اما اگر این فعالیت ها به کودک شما کمک نکرد. بهتر است که به یک گفتار درمان و یا مشاوره خانواده برای از بین بردن این مشکل و دانستن علت آن مراجعه کنید.