حمله پانیک چیست؟ علائم / تشدیدکننده ها / درمان

اختلال پانیک نوعی اختلال اضطرابی است که با بروز حملات پانیک (panic attacks) همراه است؛ حملاتی ناگهانی و شدید از ترس و اضطراب که بدون هشدار قبلی رخ می‌دهند و زندگی روزمره فرد را مختل می‌کنند.

اما حمله پانیک چیست؟ و علائم پانیک کدام‌اند؟ چرا این اتفاق می‌افتد و درمان پانیک چیست؟ در این مقاله، به طور کامل به این سؤالات پاسخ خواهیم داد و به بررسی نشانه‌ها، علت‌ها، راه‌های درمان و راهکارهای مقابله با اختلال پانیک می‌پردازیم.

اگر شما یا یکی از نزدیکانتان با این مشکل مواجه هستید، خواندن این مطلب می‌تواند گام مؤثری در جهت شناخت بهتر این اختلال و یافتن راهکارهای مؤثر برای مدیریت آن باشد

حمله پانیک چیست؟

حمله پانیک یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که باعث می‌شود فرد بدون دلیل واقعی برای ترس، به شدت و ناگهان وحشت‌زده شده و اضطراب بیش اندازه‌ای را تجربه کند. این بیماری سبب می‌شود واکنش‌های فیزیکی مانند ضربان قلب شدید یا تنگی نفس در بدن نمایان شود و به دلیل شدت آن، فرد حس می‌کند دچار حمله قلبی شده است. اغلب افراد این هراس‌های ناگهانی را در زندگی تجربه می‌کنند؛ اما اگر این حملات به صورت مکرر و مداوم برای فرد پیش آید می‌توان گفت که شخص به اختلال پانیک مبتلا شده است.

⚠️ بنابراین طبیعی است که همه ما گاهی احساس ترس یا نگرانی کنیم، اما در اختلال پانیک این ترس‌ها ناگهانی، مکرر و بدون دلیل مشخص ظاهر می‌شوند.

🤔 تفاوت حمله پانیک با حمله اضطرابی چیست؟

🔹 حمله اضطرابی معمولاً در واکنش به یک عامل استرس‌زا خاص رخ می‌دهد و به تدریج شدت می‌گیرد.
🔹 اما حمله پانیک کاملاً ناگهانی و بدون هشدار قبلی اتفاق می‌افتد.

علائم فیزیکی حمله پانیک بسیار شدیدتر و کوتاه‌مدت‌تر از اضطراب است

فرد مبتلا به اختلال پانیک چه علائمی دارد؟

حال که تا حدودی با این بیماری آشنا شده‌اید قصد داریم به نشانه‌ها و علائم آن بپردازیم. این علائم ناگهان در فرد بروز پیدا کرده و معمولا بین ۱۰ تا ۳۰ دقیقه و در صورتی که بیماری فرد شدید باشد تا یک ساعت نیز طول می‌کشد. در اکثر مواقع این حملات به قدری شدید است که فرد احساس می‌کند در حال مرگ است و از بروز دوباره این علائم هراس دارد. علائم پانیک در هر فرد متفاوت است که در ادامه این نشانه‌ها را ذکر می‌کنیم.

• تعریق بیش از اندازه
• تپش قلب و ضربان قلب زیاد
• گر گرفتگی بدن
• احساس درد در قفسه سینه
• احساس تنگی نفس و ناتوانی در نفس کشیدن
• احساس سرگیجه و خالی شدن سر
• لرزش بدن
• ناتوانی در حفظ تعادل بدن
• حالت تهوع
• بی حس شدن یا سوزن سوزن شدن بدن
• ترس از عدم کنترل و مدیریت احساسات و واکنش‌ها

معمولا زمانی که فرد دچار حملات پانیک می‌شود، به دلیل ناگهانی بودن و ضربان قلب شدید، تصور می‌کند حمله قلبی رخ داده است. با مراجعه به دکتر و انجام آزمایشات مختلف مانند نوار قلب، فرضیه مشکل قلبی رد خواهد شد. در نتیجه تست تشخیص پانیک و مشکلات روانی انجام می‌شود؛ اما به دلیل شدت این حملات افراد تصور می‌کنند که می‌خواهند بمیرند و بیماری جسمی خاصی دارند.

پانیک و تفاوت آن با سایر اضطراب‌ها

علائم پانیک به شدت با اضطراب‌های معمولی متفاوت است. در حمله پانیک، علائم به سرعت آغاز شده و شدت بالایی دارند، در حالی که اضطراب‌های معمولی معمولاً به تدریج و با شدت کمتر ظاهر می‌شوند. همچنین، فرد مبتلا به اختلال پانیک ممکن است دچار ترس مداوم از وقوع حملات جدید شده و به دلیل این ترس، از بسیاری از موقعیت‌ها اجتناب کند

چه عواملی در بروز حملات پانیک موثر است؟

🧬 ژنتیک: سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی
🧠 عدم تعادل شیمیایی مغز: به‌ویژه در هورمون‌هایی مانند کورتیزول، GABA و سروتونین
📉 تجارب کودکی منفی: مانند سوءاستفاده یا بی‌توجهی
😔 ابتلا به دیگر اختلالات روانی: مانند افسردگی یا فوبیا

در برخی افراد، فقط فکر کردن به وقوع یک حمله پانیک دیگر می‌تواند باعث بروز آن شود

همچنین این بیماری در صورت قرار گرفتن در برخی شرایط استرس‌زا یا تجربه کارهای جدید مانند ازدواج یا به دنیا آمدن فرزند، مرگ یکی از نزدیکان و… به وجود می‌آید. برخی مشکلات جسمی نیز در بروز وحشت زدگی دخیل هستند مانند:

• پرکاری تیروئید
• دیابت
• مصرف محرک‌هایی مانند کوکائین و کافئین و موارد مخدر
• پرولاپس قلبی
• بی خوابی
• قطع مصرف ناگهانی بعضی داروها

برخی افراد در هنگام خواب نیز دچار این حملات می‌شوند. به گونه‌ای که فرد احساسی شبیه به حمله قلبی یا سکته و اضطراب و ترس شدیدی را تجربه می‌کند که باعث می‌شود از خواب بیدار شود و پس از آن به سختی به خواب برود. این اشخاص برای رهایی از پانیک باید حتما با روش‌های روان درمانی تحت درمان قرار بگیرند.

پانیک قلبی

حملات پانیک قلبی زمانی رخ می‌دهند که بدن شما در واکنش به استرس، وارد حالت «جنگ یا گریز» می‌شود. این واکنش می‌تواند باعث علائمی مانند تپش قلب، درد قفسه سینه، و تنگی نفس شود، حتی زمانی که در حال استراحت هستید.

حمله پانیک معمولاً ناگهانی و در زمان استراحت یا اضطراب شدید شروع می‌شود و علائم آن در عرض ۲۰ تا ۳۰ دقیقه کاهش می‌یابد. پانیک قلبی را با حمله قلبی اشتباه نگیرید در حمله قلبی، جریان خون به عضله قلب به دلیل انسداد شریان‌های کرونری کاهش می‌یابد. این کاهش خون‌رسانی می‌تواند منجر به درد قفسه سینه، تپش قلب و تنگی نفس شود، به‌ویژه در زمان فعالیت جسمی مثل بالا رفتن از پله‌ها یا برف‌روبی.

در نهایت می توان گفت منشأ بروز علائم در حمله قلبی با پانیک فرق میکند.

تحت چه شرایطی بیماری پانیک شدت می‌یابد؟

عوامل تشدید کننده حملات پانیک به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که هر یک را در ادامه به طور مختصر بررسی می‌کنیم.

عوامل تشدید کننده اختلالات روانی

برخی از عوامل با ایجاد استرس و حال بد در فرد باعث بروز یا تشدید این بیماری می‌شود. به عنوان مثال شکست و ناکامی عاطفی، ازدواج، بچه‌دار شدن، مهاجرت و ترک خانواده، از دست دادن عزیزان و… مواردی است که باعث می‌شود اضطراب زیادی به فرد وارد شود و زمینه ساز برخی اختلالات روانی مانند پانیک باشد.

عوامل تشدید کننده اختلالات عصبی

هنگامی که شخص به حمله پانیک دچار می‌شود، علائم جسمانی مانند تپش قلب، تنگی نفس، تعریق زیاد و دیگر موارد، باعث ایجاد ترس شده و با گذشت زمان این هراس و وحشت افزایش یافته و سبب بروز اختلال و حمله عصبی در فرد می‌شود. در نتیجه کار‌هایی که باعث شدت گرفتن این علائم می‌شود، در نهایت منجر به تشدید پانیک نیز خواهد شد. برای مثال زمانی که فرد ورزش می‌کند و تپش قلب او زیاد می‌شود ممکن است به حمله پانیک ختم شود. همچنین مصرف برخی داروها و مواد محرک و هرگونه هیجان ممکن است منجر به تشدید این بیماری شود.

آیا بیماری پانیک منجر به مرگ می‌شود؟

تعداد زیادی از افراد که با این بیماری درگیر هستند این سوال را می‌پرسند که آیا بیماری پانیک خطرناک است؟ زیرا این افراد به دلیل حملاتی که به آن دچار می‌شوند، از اینکه دچار سکته قلبی، مغزی و مرگ شوند می‌ترسند. اما باید بدانید که این بیماری باعث مرگ نشده و تنها به دلیل مشکلاتی که گریبان‌گیر این بیماران است، در زندگی آنان اختلال ایجاد می‌کند. برخی از افرادی که پانیک دارند، به بیماری آگورافوبیا نیز مبتلا می‌شوند. به این معنا که با وجود این اختلالات فرد دائما نگران است که در صورت بروز حمله نتواند از میان ازدحام و شلوغی جمعیت فرار کند. به همین دلیل می‌ترسد به تنهایی از خانه بیرون برود و در مکان‌های بسته و شلوغ قرار بگیرد.

✅ راهکارهایی برای مدیریت حمله پانیک

در هنگام تجربه یک حمله پانیک:

🌬 تمرین تنفس عمیق و منظم
🧘 استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی
🎧 گوش دادن به صداهای آرامش‌بخش
📌 تمرکز روی اشیای اطراف برای بازگشت به لحظه حال
🗣 تکرار جملاتی مانند: «من در امنیت هستم، این فقط یک حمله پانیک است و می‌گذرد.»

اختلال پانیک چگونه درمان می‌شود؟

افراد مبتلا به پانیک به دلیل رنج و اضطرابی که متحمل می‌شوند زندگی سختی دارند. از این رو باید درمان پانیک را آغاز کنند و در صورتی که به موقع برای درمان اقدام شود، بهبود آن سریع‌تر پیش خواهد رفت و فرد راحت‌تر می‌تواند به زندگی خود ادامه دهد. علاوه بر آن درمان این بیماری در درجه اول با روان درمانی آغاز می‌شود و با توجه به سابقه بیماری فرد یا شدت آن ممکن است دارو درمانی نیز انجام شود. در ادامه به بررسی روش‌های درمان این اختلال می‌پردازیم.

درمان اختلال پانیک با روان درمانی

یکی از شیوه‌های درمان قطعی پانیک درمان شناختی-رفتاری یا درمان cbt است. در این روش فرد اطلاعات کاملی را نسبت به بیماری خود کسب کرده و به این ترتیب یاد می‌گیرد چگونه با حملاتی که به آن‌ها دچار می‌شود مقابله کند. درمانگر در این روش سعی می‌کند بیمار با این علائم روبه رو شود و به او بگوید خطری او را تهدید نمی‌کند. در نتیجه با گذر زمان ترس و وحشت فرد کاهش یافته و از بین خواهد رفت؛ اما همچنان باید تحت نظر پزشک خود بماند.

دارو درمانی

روش دیگر درمان این بیماری، مصرف دارو می‌باشد. درمان سریع پانیک به کمک دارو در کنار جلسات مشاوره و روان درمانی میسر می‌شود. معمولا برای درمان این اختلال داروهای ضد افسردگی و ضد اضطرابی تجویز می‌شود. مهارکننده‌های بازجذب سروتونین مانند فلوکستین، پاروکستین و سرترالین موثرترین دارو برای پانیک به شمار می‌رود. علاوه بر آن داروهایی مانند داروهای ضد تشنج، بنزودیازپین‌ها و مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز نیز در صورت لزوم تجویز می‌گردد.

حمله پانیک شبانه

🌙 آیا ممکن است در خواب دچار حمله پانیک شوید؟ بله، این اتفاق ممکن است. این نوع حمله‌ها که با عنوان حمله پانیک شبانه یا پانیک در خواب شناخته می‌شوند، بدون هشدار و دلیل مشخصی رخ می‌دهند و فرد را از خواب بیدار می‌کنند.

🔸 اختلال پانیک در بسیاری از موارد هم در روز و هم در شب بروز می‌کند. افرادی که دچار حملات پانیک شبانه هستند، اغلب در طول روز نیز این حملات را تجربه می‌کنند.

🔸 گاهی نیز بیماری‌هایی مانند اختلالات خواب، آسم یا مشکلات تیروئیدی ممکن است باعث بروز علائم مشابه حملات پانیک شوند. بنابراین حتماً با پزشک مشورت کنید تا در صورت نیاز، آزمایش‌های لازم انجام شود

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر شما یا یکی از عزیزانتان این علائم را دارید، مراجعه به پزشک ضروری است:

🚨 درد شدید قفسه سینه
🚨 تنفس دشوار
🚨 غش کردن
🚨 اضطراب مزمن و غیرقابل کنترل
🚨 علائم طولانی‌تر از ۱۵ دقیقه
🚨 ترس از خروج از منزل (آگورافوبیا)

سخن آخر

همان‌طور که گفتیم همه افراد حداقل یک بار حمله پانیک را تجربه کرده‌اند که ممکن است این حملات برای برخی افراد به طور مداوم پیش بیاید و نیاز به درمان داشته باشند. به طور کلی این بیماری خطرناک نیست و در صورتی که به موقع برای درمان اقدام کنید می‌توان بدون مختل شدن زندگی، به آن ادامه داد. در این مقاله سعی کردیم عوامل ایجاد کننده پانیک و نحوه درمان آن را مورد بررسی قرار دهیم تا هراس کمتری نسبت به این حملات داشته باشید. از همراهی شما متشکریم.