دلایل پرخاشگری نوجوان چیست؟ چرا پسرم در سن نوجوانی دائم فریاد می زند و تحریک پذیری بالایی دارد؟ یکی از نگرانی های اصلی والدین در سن نوجوانی فرزندانشان پرخاشگری بیش از اندازه آنها است. در دوران نوجوانی، افراد دچار تغییرات زیادی از جمله تغییرات جسمی، اجتماعی و عاطفی می شوند. این تغییرات ناگهانی، می تواند پرخاشگری نوجوان را به همراه داشته باشد. به گونه ای که همه اطرافیان متوجه تغییرات خلقی و تحریک پذیری بالای نوجوان می شوند. نگرانی والدین این است که پرخاشگری نوجوان به یک مشکل آسیب زننده برای او تبدیل شده و فرزندشان نتواند رفتار و اعمال خود را کنترل کند. پس مهم است که اگر با پرخاشگری نوجوان روبه رو شدید، در ابتدا به دنبال یافتن علت پرخاشگری نوجوان باشید. سپس راهکارهای مناسبی برای درمان پرخاشگری نوجوان و کنترل خشم و عصبانیت او بیابید.

مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی آویژه به بررسی علل پرخاشگری نوجوان و راهکارهای درمان پرخاشگری پرداخته اند. مطالعه مقاله زیر شما را به طور کامل با پرخاشگری نوجوان و آنچه که باید در این باره بدانید آشنا می کند. پس مطالعه این مقاله را از دست ندهید.

روانشناسی پرخاشگری نوجوانان

طبق روانشناسی، پرخاشگری نوجوانان را می توان هر عمل یا رفتاری تعریف کرد که هدف آن نشان دادن خشم، آسیب رساندن به شخص و یا آسیب فیزیکی رساندن به خود فرد است. پرخاشگری نوجوان می تواند به صورت های مختلف خود را نمایان کند. برخی از مهم ترین روش های پرخاشگری نوجوانان عبارت است از:

خشونت های فیزیکی نسبت به خود فرد یا دیگران

فریاد زدن و فحش دادن و استفاده از زبان تند و نامناسب

آزار رساندن عمدی به وسایل مورد علاقه خواهر یا برادر

شایعه پراکنی در مورد همکلاسی و یا همسالان

مخالفت های شدید با نظرات والدین

توجه نکردن به صحبت های والدین و بی اعتنایی به نظرات آنها

نشان دادن واکنش های شدید و توهین آمیز به انتقادات

همانطور که اشاره شد نگرانی اصلی والدین این است که پرخاشگری نوجوان آسیب های جبران ناپذیری را برای او به همراه داشته باشد. مسلما پرخاشگری و تحریک پذیری بالا اگر کنترل نشود می تواند مشکلات جدی را برای فرد به همراه داشته باشد. پرخاشگری شدید می تواند باعث شود که فرد به خودش یا دیگران آسیب جسمی برساند. طبق روانشناسی پرخاشگری نوجوان، هنگامیکه فرزند شما در سن نوجوانی قرار گرفت مهم است که رفتارهای او را بررسی کرده و به گونه ای رفتار کنید که پرخاشگری به یک عادت برای او تبدیل نشود.

انواع پرخاشگری نوجوانان

در اکثر شرایط خشونت را با پرخاشگری به اشتباه میگیریم. باید بدانیم که تفاوت های مهمی بین خشونت و پرخاشگری وجود دارد. می توان گفت که پرخاشگری همیشه همراه با خشونت نیست. در حالیکه خشونت یک عمل همیشه تهاجمی است. پس فرد می تواند پرخاشگری کند اما خشونت نشان ندهد. به طور کلی می توان دو نوع پرخاشگری را برای نوجوانان دانست که عبارتند از:

پرخاشگری تکانشی

این نوع از پرخاشگری نوجوان را پرخاشگری عاطفی نیز می نامند. پرخاشگری تکانشی یعنی نوجوان در لحظه هر آنچه را که احساس می کند نسبت به آن واکنش نشان می دهد. مثلا ممکن است فرزند شما از رفتار کسی ناراحت شده و در همان لحظه نسبت به رفتار او واکنش پرخاشگرانه ای نشان دهد. این نوع از پرخاشگری را پرخاشگری تکانشی می دانیم.

پرخاشگری ابزاری

پرخاشگری ابزاری را با نام پرخاشگری شناختی نیز می شناسند. در این نوع از پرخاشگری معمولا نوجوان هدف و برنامه خاصی را دنبال می کند و برای رسیدن به هدفی از پرخاشگری استفاده می کند. مثلا ممکن است علت پرخاشگری نوجوان دختر این باشد که به او اجازه نداده اید با دوستانش به کافه برود. دخترتان سعی می کند از پرخاشگری به عنوان راهی برای جلب رضایت شما استفاده کند. یا با پرخاشگری پسر نوجوان خود رو به رو شوید زیرا او را از رانندگی کردن در این سن منع کرده اید. پسرتان ممکن است با داد و فریاد زدن و استفاده از رفتارهای پرخاشگرانه در صدد این باشد که به خواسته خود برسد.

علل پرخاشگری در نوجوان چیست؟

محققان در رابطه با علت پرخاشگری دختر نوجوان و پسر نوجوان تحقیقات زیادی انجام داده اند. آنها عوامل مختلفی را یافته اند که می تواند علل پرخاشگری نوجوان باشد یا باعث تشدید پرخاشگری در نوجوان شود. برخی از مهم ترین علت های پرخاشگری نوجوان عبارتند از:

تغییرات هورمونی

مهم ترین علت پرخاشگری نوجوانان را می توان تغییرات هورمونی دانست. این تغییرات باعث می شوند که فرد برروی احساسات و افکار و رفتارهای خود تسلط کافی نداشته باشد. همچنین ممکن است در این سن نوجوان با سوالات مختلفی مانند هدف من از زندگی چیست؟ چگونه باید تلاش کنم؟ چرا باید درس بخوانم؟ و … روبه رو شود. به دلیل اینکه ذهن او دچار تشویش شده و نمی تواند پاسخ مناسبی برای تمام سوالات خود پیدا کند، پرخاشگری را تجربه می کند. در این سن تغییرات هورمونی می توانند تغییرات عاطفی، تغییرات احساسات و افکار و … را به همراه داشته باشند. این تغییرات می تواند نوجوان را گیج و مبهوت کرده و پریشان سازد. در نهایت او احساسات خود را با پرخاشگری نمایش می دهد.

رویدادهای آسیب زننده و غیر قابل کنترل

برخی از رویدادهای نامناسب و ناگهانی می توانند پرخاشگری نوجوان را به همراه داشته باشند و یا آن را تشدید کنند. مرگ یا بیماری یکی از عزیزان، طلاق والدین، خشونت های خانگی، مورد آزار و اذیت قرار گرفتن توسط خواهر و یا برادر بزرگتر یا همکلاسی های خود می تواند برای نوجوانی که با تغییرات هورمونی دست و پنجه نرم می کند بسیار آزاردهنده بوده و احساسات خشم و عصبانیت او را به اوج خود برساند. همچنین رویدادهای استرس زا نیز می توانند علل پرخاشگری نوجوان باشند. اختلافات و دعواهای مداوم والدین و اعضای خانواده که یکی از مهم ترین مسائل استرس زا خانوادگی محسوب می شود و می تواند پرخاشگری نوجوان را تشدید کند.

بازی های خشونت آمیز و خشونت در رسانه ها

می توان گفت رسانه جز تمام آن چیزی است که فرزند نوجوان شما می بیند، می شنود و با آن ارتباط برقرار می کند. طبق مطالعات انجام شده، خشونت در رسانه ها می تواند بر نوجوانان تاثیر بگذارد. انجام بازی های خشونت آمیز باعث می شود که هیجانات منفی در نوجوان افزایش یافته و در نهایت باعث تشدید افکار و رفتارهای پرخاشگرانه او شود. انجام بازی های کامپیوتری خشن نه تنها می تواند رفتارهای پرخاشگرانه را تشدید کند بلکه افکار عصبانی را نیز افزایش می دهد. ضربان قلب را بالا برده و فشار خون فرد را به طرز وحشتناکی افزایش می دهد. همچنین باعث کاهش احساس همدلی در فرد می شود.

طی چند سال اخیر این بازی ها در بین نوجوانان بسیار رواج یافته است و اکثر آنها حداقل یک بازی جنگ جویانه و خشونت آمیز را دارند. البته خشونت در رسانه ها تنها به بازی های کامپیوتری خشونت آمیز ختم نمی شوند. متاسفانه امروزه می توانید نمونه هایی از رفتارها و کردار خشونت آمیز را در اینترنت، تلوزیون، مجلات، موسیقی ها و فیلم ها مشاهده کنید.

محل زندگی نوجوان

محل زندگی نوجوان را می توان به عنوان یکی از عوامل تشدید کننده پرخاشگری نوجوان در نظر گرفت. فرصت های اقتصادی کم، افزایش جرم و جنایت در جامعه، زندگی در محله های نابسامان و نا امن و .. می تواند رفتار پرخاشگرانه نوجوان را تشدید کند. اگر کودکی در یک محله ناامن که بزرگش شود، مسلما در سن نوجوانی رفتارهای پرخاشگرانه او به شدت بیشتر از سایبر همسالانش خواهد بود.

مورد سوءاستفاده قرار گرفتن

آزار جسمی و جنسی می تواند یکی دیگر از علل پرخاشگری نوجوان باشد. سوء استفاده باعث می شود که نوجوان إحساس خشم، نارسایی و شرمندگی داشته باشد. چون او نمی تواند در رابطه با این سوءاستفاده با کسی صحبت کند. پس ناراحتی ها و احساسات خود را در قالب پرخاشگری بروز می دهد. این مورد اغلب برای دختران اتفاق افتاده و می تواند یکی از اصلی ترین علت پرخاشگری نوجوان دختر باشد.

خشونت خانگی و کودک آزاری

کودکانی که در خانه های ناامن همراه با خشونت و کودک آزاری زندگی می کنند؛ با بزرگتر شدن یاد می گیرند که آنها نیز همین رفتارها را تکرار کنند. به همین دلیل آنها به افرادی خشن و پرخاشگر تبدیل می شوند. عوامل متعددی در خانه مانند: بی توجهی، هرج و مرج در خانواده، شیوه های تربیتی خشن و … می تواند منجر به خشونت نوجوانان شود.

عدم نظارت صحیح والدین بر نوجوان

هنگامیکه والدین نسبت به فرزند خود در سنین نوجوانی نظارت مناسبی نداشته باشند، در نهایت میتواند باعث شود که او مستعد انجام رفتارهای پرخاشگرانه شود. در این سن به دلیل قرار گرفتن در اوج احساسات نوجوان ممکن است نتواند انتخابات و تصمیمات عاقلانه و منطقی داشته باشد. تصمیمات اشتباه آنها می تواند آسیب های روحی زیادی را برای فرد به همراه داشته باشد که در نهایت پرخاشگری او را افزایش می دهد. به همین دلیل نیاز است که والدین نسبت به تصمیمات و انتخابات فرزند خود آگاه باشند.

مشکلات با همسالان خود

فرزند شما در سن نوجوانی مشتاق این است که در گروه های همسالان خود فعالیت داشته و مورد پذیرش دوستانش قرار بگیرد. به همین دلیل فشار همسالان و مورد تایید قرار گرفتن توسط دوستان در پرخاشگری نوجوان می تواند دخالت داشته باشد. اگر به هر دلیل نوجوان نتواند با همسلان خود در مدرسه، محله و یا کلاس های آموزشی ارتباط مناسبی برقرار کند، درگیر رفتارهای مخاطره آمیز شده و احساسات بی ارزشی و کم اهمیت بودن می کند. این موضوع می تواند باعث شود که او رفتارهای خشونت آمیز و همچنین پرخاشگرانه ای از خود نشان دهد. دلیل استفاده از این رفتار را می توان استفاده از خشم و عصبانیت برای حفظ جایگاه خود در میان همسالان دانست که نتیجه عکس به همراه دارد.

ابتلا به بیماری های روانی

بیماری ها و اختلالات روانی می توانند یکی دیگر از علت های پرخاشگری در نوجوان باشند. برخی از مهم ترین اختلالاتی که باعث ایجاد رفتارهای پرخاشگرانه و نامناسب در نوجوانان می شوند عبارتند از:

بیش فعالی

نافرمانی مقابله ای

اختلال سلوک

اختلال دو قطبی

افسردگی

اسکیزوفرنی

این بیماری های روانی می توانند سطح بالایی از پرخاشگری را با خود به همراه داشته باشند. مخصوصا برای افرادی که در سن نوجوانی قرار دارند.

7 راهکار برای درمان و کنترل پرخاشگری نوجوانان

پرخاشگری نوجوان یکی از رفتارهای طبیعی فرزند شما در سن نوجوانی خواهد بود. اگر این پرخاشگری خفیف و قابل کنترل باشد، نیاز به نگرانی ندارد. با گذشت زمان و افزایش سن این رفتارها و پرخاشگری ها نیز کمرنگ می شوند. اما اگر نوجوان شما به شدت به دلیل پرخاشگری آسیب دیده و یا پرخاشگری به یک عادت برای او تبدیل شده است، پس بهتر است به دنبال درمان پرخاشگری نوجوان و کنترل آن باشید. شما میتوانید برای مدیریت پرخاشگری نوجوان از راهکارهای زیر استفاده کنید.

قوانینی برای خانواده در رابطه با پرخاشگری تعیین کنید

هر خانواده ای انتظارات مختلفی از خشم و پرخاشگری دارد. برخی از خانواده ها با داد و فریاد زدن مخالف هستند. اما در برخی دیگر فریاد کشیدن یک امر طبیعی است. پس متناسب با خانواده خود، قوانینی را در مورد اینکه چه رفتارهایی از نظر شما صحیح بوده و مورد قبول است، تعیین کنید. اجازه ندهید خشونت فیزیک، بددهنی و فحش دادن و یا تهدید در خانواده شما عادی شود. سپس مجازاتی را برای نقص قوانین تعیین کنید و به آن پایبند باشید.

تفاوت خشم و پرخاشگری را به فرزندتان آموزش دهید

همانطور که می دانید بین خشم و پرخاشگری تفاوت هایی وجود دارد. داشتن إحساس خشم و عصبانیت کاملا مورد قبول بوده و برای هر فردی ممکن است ایجاد شود. اما داشتن رفتار پرخاشگر ناپسند بوده و خوب نیست. مثلا پرتاب کردن اشیاء، کوبیدن در، داد و فریاد زدن، شکستن وسایل و … جز رفتارهای پرخاشگرانه هستند که باید کنترل شده و از بین بروند. در عوض نوجوان شما میتواند هنگامیکه إحساس خشم و ناراحتی داشت در این باره با شما صحبت کند و به دنبال راه حل منطقی بگردد.

به نوجوانتان بیاموزید که احساسات خود را بروز دهد

گاهی پرخاشگری به دلیل بیان نکردن احساسات است. فرزند شما ممکن است احساس ناراحتی، غم، استرس و … داشته باشد و نتواند آن را به طور صحیح بیان کرده یا نشان دهد. به همین دلیل از روش های پرخاشگری برای خالی شدن احساساتش استفاده میکند. بهتر است درمورد بیان احساسات و اهمیت صحبت کردن با دیگران برای فرزندتان توضیح دهید.

نشانه های عصبانیت را به فرزندتان آموزش دهید و به او کمک کنید آن را مدیریت کند

نوجوانان اغلب نمی توانند تشخیص دهند که چه هنگام ناراحت، عصبانی و خشمگین هستند. بهتر است در مورد علائم و نشانه های فیزیکی عصبانیت با او صحبت کنید. به او یاد بدهید که هنگام ناراحتی و عصبانیت از روش های مختلف برای آرام سازی ذهن و افکارش استفاده کند. برخی از روش های آرام سازی مانند: یوگا، تنفس عمیق، شمردن تا 10، استراحت کردن و … . استفاده از این تکنیک ها میتواند به فرد کمک کند تا احساسات عصبانیت و ناراحتی خود را کنترل کرده و کاهش دهد. این مدیریت احساسات فرد را از بروز رفتارهای پرخاشگرانه و نادرست دور می کند.

یادگیری مهارت های مقابله ای قابل قبول

اگر نوجوان شما راه های مناسب برای برخورد با احساسات خشمگین خود را بداند کمتر دچار پرخاشگری شدید می شود. نوجوانانی که مهارت های مقابله را نمی دانند، اغلب به صورت کلامی یا فیزیکی با دیگران درگیر می شوند. پس به فرزندتان کمک کنید تا احساسات ناخوشایند خود را مانند ناامیدی و استرس و … شناسایی کند. سپس از راه های سرگرم کننده و آرامش دهنده برای مهار و مقابله با این احساسات استفاده کند. مثلا فردی ممکن است با نواختن یک موسیقی زیبا آرام شود و دیگری با پیاده روی سرحال شود.

استفاده از مهارت های حل مسئله

اگر نوجوان مهارت حل مسئله را بلد نباشد، ممکن است برای برآورده کردن نیازهای خود و همچنین رسیدن به خواسته هایش به پرخاشگری و زور متوسل شود. پس مهارت های اساسی حل مسئله را به نوجوان خود بیاموزید. برای این کار به او بیاموزید که برای حل هر مشکلی، در ابتدا سه راه حل عالی و مناسب را در نظر بگیرند. سپس مزایا و معایب هر کدام از این راه حل را در نظر گرفته و در بین آنها یک مورد که احساس می کنند بهترین راه حل است را انتخاب کنند. این کار میتواند به فرزند نوجوان شما کمک کند تا بفهمد برای رسیدن به خواسته ها و نیازهایش راه حل های زیادی وجود دارد که نیاز به زور و پرخاشگری ندارند.

سعی کنید الگو مناسبی برای کنترل خشم باشید

شما با رفتارهای مناسب خود بهتر می توانید به فرزند خود بیاموزید که چگونه خشم و پرخاشگری خود را مدیریت کند. به یاد داشته باشید که فرزندتان از شما الگوبرداری می کنند. فریاد زدن، فحش دادن، شکستن وسایل و … اگر در رفتارهای شما باشد، مسلما نوجوانتان نیز آنها را یاد گرفته و تکرار می کند. پس سعی کنید یک الگو مناسب برای مقابله با احساسات خشمگین باشید. به فرزندتان نشان دهید که چگونه در مورد احساسات خشم و عصبانیت خود صحبت کند و چگونه آن احساسات را به درستی بیان کنند. مثلا هنگامیکه عصبانی هستید بگویید من واقعا عصبانی هستم که تو اتاقت را تمیز نکردی، تا من استراحت می کنم تو فرصت داری اتاقت را مرتب کنی.

سخنی از مشاوران آویژه

در سن نوجوانی و جوانی می توان گفت مقداری پرخاشگری کاملا طبیعی بوده و مقتضی سن آنها است. تغییراتی که در این سن فرزند شما تجربه می کند می تواند او را به سمت یک انسان پرخاشگر سوق دهد. تغییراتجسمی، فکر و خیالات درمورد آینده و تصوراتی در رابطه با اهداف و آنچه که به دنبال آن هستند و … همگی می تواند عواملی باشد که پرخاشگری نوجوان را دو چندان می کند. به همین دلیل بهتر است رفتار، اعمال و گفتار نوجوانان توسط والدین زیر نظر گرفته شود و به آنها رسیدگی کنند. بهتر است سعی کنید با فرزندتان دوست باشید و دائم از امر و نهی کردن های همراه با عصبانیت و ناراحتی استفاده نکنید. زیرا این موارد می توانند کار را سختتر و بدتر کنند. اگر با پرخاشگری های بیش از اندازه فرزندتان در سن نوجوانی مشکل دارید، به شما پیشنهاد می کنم از مشاوره آنلاین در این زمنیه کمک بگیرید.

سوالات متداول

چرا نوجوانان بسیار پرخاشگر هستند؟

علت پرخاشگری نوجوانان می تواند بسیار متفاوت باشد. مهم ترین دلیل پرخاشگری نوجوان را می توان تغییرات هورمونی دانست. این تغییرات می توانند برروی افکار، احساسات و جسم آنها تاثیر منفی بگذارند.

آیا پرخاشگری نوجوان درمان داد؟

پرخاشگری نوجوان را می تواند بااستفاده از راهکارهای مختلف کنترل کرده و آن را از بین برد. مهم این است که فرزندتان به حرف ها و صحبت های شما گوش کند و تمام نکات را رعایت کند.