پیشگیری از خودکشی در نوجوانان و دانشجویان و دانش آموزان

خودکشی یک بحران جدی سلامت روان در جهان است که آثار ماندگاری بر خانواده‌ها، مدارس و جوامع برجای می‌گذارد. آمارها نشان می‌دهند که میزان خودکشی دانش‌آموزان نیز در حال افزایش است و بی‌توجهی به نشانه‌های اولیه، ممکن است به نتایج فاجعه‌بار منجر شود.

خبر خوب آن است که پیشگیری از خودکشی ممکن است، مشروط بر آن‌که با آگاهی، آموزش، حمایت روانی و مشاوره خودکشی در زمان مناسب همراه باشد.

اگر شما یا یکی از عزیزانتان با افکار خودکشی مواجه هستید، دریافت کمک تخصصی از روان‌شناس یا روان‌پزشک، اولین و مهم‌ترین گام است. مشاوره خودکشی شامل تکنیک‌های گفت‌وگویی، درمان‌های شناختی-رفتاری و گاهی دارودرمانی است که با هدف کاهش افکار مخرب و تقویت انگیزه زندگی انجام می‌شود.

✅ در این مقاله، به روش‌های پیشگیری از خودکشی در سطوح مختلف فردی، خانوادگی، مدرسه‌ای و اجتماعی پرداخته‌ایم.

🔍 خودکشی چیست؟

خودکشی به رفتاری گفته می‌شود که فرد با هدف پایان‌دادن به زندگی خود انجام می‌دهد و در نتیجه آن جان خود را از دست می‌دهد. در مقابل، تلاش برای خودکشی زمانی رخ می‌دهد که فرد اقدام به آسیب رساندن به خود با نیت خودکشی می‌کند، اما در این تلاش جان نمی‌بازد.

خودکشی پدیده‌ای پیچیده است و هیچ علت یگانه‌ای برای آن وجود ندارد. هر فردی، فارغ از سن، جنس، قومیت یا موقعیت اجتماعی، ممکن است در معرض خطر خودکشی قرار گیرد.

افکار خودکشی چیست؟

افکار فعال خودکشی شامل فکرهایی مشخص در مورد پایان دادن و از بین بردن زندگی‌تان می شود. شاید شما مستقیما به خودکشی فکر نمی کنید، اما افکار خاصی در این زمینه دارید. مثلا اینکه بسیار با خود فکر می کنید که ای کاش می توانستید زندگی تان را متوقف کنید.

⚠️ یا اینکه اغلب اوقات در مورد مرگ فکر می کنید و یا حتی بر این باور هستید که شما لیاقت ادامه دادن زندگی را ندارید. همه این افکار در صورتی که کنترل نشوند، می توانند در نهایت شما را به سمت خودکشی هدایت کنند، پس بهتر است که آنها را جدی بگیرید.

عوامل شکل گیری افکار خودکشی

برای پیشگیری از خودکشی قبل از هر چیز باید دلیل شکل گیری این افکار در ذهن را متوجه شد. افکار خودکشی می تواند ناشی از دلایل گوناگونی باشد. با این حال مهم ترین عامل شکل گیری این افکار تحت تاثیر مشکلاتی است که در سلامت روان افراد وجود دارد و می تواند شامل موارد زیر باشد:

افسردگی شدید

اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی

اختلالات دو قطبی

اختلالات ناشی از مصرف مواد مخدر

اضطراب

اختلال اشتها

اختلال اضطراب پس از سانحه

علاوه بر مشکلات روانی نامبرده شده مشکلات دیگری نیز می تواند زمینه خودکشی در افراد در سنین مختلف را افزایش دهد. مواردی مانند:

استرس ها یا چالش های اصلی زندگی، از جمله طلاق، از دست دادن یکی از عزیزان، نگرانی های مالی و یا مشکلات قانونی

داشتن دوست عزیزی که بر اثر خودکشی فوت کرده است.

درد مزمن در بدن و بیماری های لاعلاجی مانند سرطان

انزوای شدید در محیط های اجتماعی مانند مدارس و یا محل کار

احساس مورد سواستفاده قرار گرفتن در خانواده و یا یک رابطه

داشتن سلاح در خانه

سابقه خودکشی در گذشته

اگر علاقه دارید با بهترین ورزش ها برای رفع افسردگی آشنا شوید، مقاله رو به رو را مطالعه کنید: رفع افسردگی با ورزش

📌 چرا باید به پیشگیری از خودکشی اهمیت داد؟

بر اساس گزارش مؤسسه ملی سلامت روان (NIMH)، خودکشی یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در ایالات متحده است. با توجه به تبعات روانی، اجتماعی و اقتصادی، این موضوع یک دغدغه مهم برای سلامت عمومی محسوب می‌شود.

خودکشی دانش آموز نیز یکی از نگرانی‌های جدی در حوزه آموزش و پرورش است. اگر رفتار دانش‌آموز به دلیل پیچیده‌تری مانند داشتن افکار تهدید و صحبت از خودکشی و آسیب به خود باشد، مدرسه چه اقدامی باید انجام دهد؟ مدارس باید مکانیزم مشخصی برای شناسایی، ارجاع و حمایت از این دسته از دانش‌آموزان داشته باشند

راه های پیشگیری از خودکشی

اقدامات بسیار زیادی وجود دارد که می تواند شما را از فکر کردن به خودکشی منصرف کند. با این حال هر یک از راه حل های در نظرگرفته شده برای پیشگیری از خودکشی می تواند برای افراد مختلف، بسته به شخصیتی که دارند، متفاوت باشد.

فرصت 5 دقیقه ای به خودتان بدهید

هر زمان افکار مربوط به خودکشی در ذهن تان نقش بست کافی است به خودتان برای جلوگیری از اقدامی خاص که می تواند موجب آسیب رساندن به شما شود، برای 5 دقیقه مهلت دهید.

فراموش نکنید که با گذشت هر دقیقه همه چیز برای شما کمی قابل تحمل تر می شود و در نهایت اگر 5 دقیقه را بدون اقدامی برای خودکشی پشت سر گذاشتید، به خود پاداش دهید.

در تمام این مدت می توانید از جملاتی مانند اینکه «من به کمک فوری نیاز دارم» استفاده کرده تا کمی ذهنتان آرام شود.

حذف تمام چیزهایی که می تواند به شما آسیب برساند

هر مورد یا مواردی را که می توانید در زمان فکر کردن به خودکشی برای آسیب رساندن به خودتان از آن استفاده کنید را به کلی از دسترس خود دور کنید و یا از شخص دیگری بخواهید تا این اقدام را برای شما انجام دهد. اگر گمان می کنید که در مکان ناامنی هستید، در صورت امکان به مکان امن تری بروید.

برای خود طرح ایمنی و یا طرح بحران آماده کنید

یکی از مهم ترین راه ها جهت پیشگیری از خودکشی ایجاد طرح ایمنی و طرح بحران است. طرح ایمنی طرحی است که از شما در مواقعی که ممکن است به خودکشی فکر کنید، حمایت می کند. این طرح مخصوص خود شماست و می تواند شامل موارد زیر باشد:

چگونه علائم هشدار دهنده خودکشی را در خود تشخیص دهید.

مواردی که در گذشته به شما برای پیشگیری از خودکشی کمک کرده است را شناسایی کنید.

نام و اطلاعات تماس متخصصانی که در صورت بروز بحران می توانید با آنها تماس بگیرید را داشته باشید.

اقداماتی که موجب ایمن سازی محیط زندگی‌تان می شود را انجام دهید.

سعی کنید به مکانی امن‌تر و حتی شلوغ بروید.

با کسی در مورد احساسات مربوط به خودکشی تان صحبت کنید

چه یک دوست، چه یکی از اعضای خانواده می تواند به شما کمک کند تا کمتر احساس تنهایی کنید و افکار منفی تان را بیشتر تحت کنترل داشته باشید.

راه های پیشگیری از خودکشی در نوجوانان

خودکشی دومین عامل مرگ نوجوانان 10 تا 24 سال است. زمانی که کودکان وارد سنین نوجوانی می شوند، برای والدین نوع برخورد با آنها چالشی تر شده و به همین دلیل نیاز دارند تا آنها را بهتر درک کرده و بفهمند چه افکار و احساساتی دارند.

در اصل این والدین هستند که می توانند به نوجوانان در مراحل دشوار زندگی کمک می کنند که با سختی ها کنار بیایند و از تصمیمات آنها مربوط به خودکشی جلوگیری کنند.

در ادامه راهکارهایی برای پیشگیری از خودکشی در نوجوانان ارائه شده که می تواند به شما برای مراقبت صحیح از فرزندان نوجوانتان کمک کند:

برای صحبت با فرزند نوجوانتان پیش قدم شوید

منتظر نباشید تا فرزند نوجوانتان برای صحبت نزد شما بیاید. همواره خود را آماده صحبت با وی کرده و خودتان را در برابر صحبت هایی که می شنوید آرام و هشیار نشان دهید.می توانید بحث را با این جمله باز کنید: «به نظر می رسد غمگین هستی. می توانیم در این مورد با هم صحبت کنیم» در این مواقع به فرزند نوجوانتان بگویید که دوستش دارید و چقدر برایتان مهم است.

گوش کنید-حتی وقتی نوجوانتان حرفی نمی زند

گاهی سکوت فرزندان نوجوان شما از هر فریادی بلند تر است. منتظر نمانید که او به سراغ شما بیاید و از تصمیمش برای خودکشی با شما صحبت کند.

مراقب تغییرات عمده در الگوی خواب، بیداری، اشتها و فعالیت های اجتماعی آنها باشید. انزوای شدید نوجوانان می تواند عاملی مهم برای شکل گیری افکار مربوط به خودکشی در بین آنها باشد.

نشانه ها را در نوجوانتان نادیده نگیرید

هرگز تصور نکنید که اگر نوجوان شما حرف از خودکشی می زند یا در مورد آن چیزی نوشته است، برایتان نقش بازی می کند. این کلماتی که در مورد خودکشی از زبان آنها شنیده می شود یا از سوی آنها در دفتر خاطراتشات نوشته شده است، را کاملا جدی بگیرید و به دنبال راهکار اساسی برای پیشگیری از خودکشی آنها باشید.

نیازهای فرزند نوجوان خود را درک کنید

وقتی فرزندتان درباره خودکشی صحبت می کند یا می نویسد، ممکن است شوکه، صدمه دیده یا عصبانی شوید. حتی ممکن است بخواهید آنچه را که می بینید، انکار کنید یا با فرزندتان بحث کنید.

بهتر است قبل از هر چیزی بر نیازهای فرزندتان تمرکز کنید. بهتر است فضای امنی را ایجاد کنید تا نوجوان شما بتواند به شما اعتماد کند و با شما صحبت کند. بدون قضاوت یا سرزنشی او را درک کرده و از تصمیم وی برای خودکشی، جلوگیری کنید.

آنها را به دیدن خانواده و دوستان تشویق کنید

ممکن است فرزند شما نسبت به گذراندن وقت با افراد دیگر تمایلی نداشته باشد، اما می توانید به آنها توضیح دهید که ارتباط با دوستان و خانواده و حمایت اجتماعی به آنها کمک می کند تا احساس بهتری داشته باشند.

فراموش نکنید، تشویق آنها برای معاشرت با خانواده، دوستان، همسایگان می‌تواند جهت پیشگیری از خودکشی مفید باشد.

به نوجوانان ورزش را توصیه کنید

فعالیت بدنی علائم سلامت روان را کاهش می دهد و از برنامه سلامتی کودک شما حمایت می کند. خواه بیرون رفتن برای پیاده روی روزانه، ورزش در باشگاه، کلاس های ورزشی آنلاین همه می توانند مفید باشند و خلق و خوی نوجوان شما را تا حد زیادی بهبود بخشند.

با توجه به تاثیرات مثبت ورزش بر آرامش اعصاب و روان و کاهش استرس به شما توصیه می کنم مقاله رو به رو را بخوانید: تقویت اعصاب با ورزش

نظارت بر رسانه و شبکه‌های اجتماعی

محتواهای آنلاین، چالش‌های خطرناک و اخبار خودکشی می‌توانند افکار خودکشی را تحریک کنند. نظارت والدین بر مصرف رسانه‌ای نوجوانان و آموزش سواد رسانه‌ای نقش مهمی در پیشگیری از خودکشی دارد.

پیشگیری از خودکشی در مدارس

مدارس خط مقدم در شناسایی رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان هستند. اگر معلمان و مشاوران، علائم هشداردهنده مانند انزوا، افسردگی، کاهش عملکرد تحصیلی یا صحبت از خودکشی و آسیب به خود را تشخیص دهند، باید بلافاصله وارد عمل شوند.

🔶 اگر رفتار دانش‌آموز به دلیل پیچیده‌تری مانند داشتن افکار تهدید و صحبت از خودکشی و آسیب به خود باشد، مدرسه چه اقدامی باید انجام دهد؟
در چنین شرایطی لازم است:

• دانش‌آموز فوراً توسط مشاور روان‌شناس مدرسه مورد ارزیابی قرار گیرد.
• خانواده به‌سرعت در جریان وضعیت قرار گیرد و برای دریافت مشاوره خودکشی و خدمات تخصصی سلامت روان ارجاع داده شود.
• از دانش‌آموز در فضایی امن، دور از قضاوت و تنبیه محافظت شود.

⚠️ معلمان و کارکنان آموزشی باید این موضوع را به خوبی متوجه شوند که چه چیزی در زندگی دانش آموزان وجود دارد که آنها را اذیت می کند.

⚠️ در این زمینه بهترین راهکار گفتگو با دانش آموزان در مدارس است. زمان صرف شده برای هر یک از آنها در نهایت می تواند منجر به تبدیل ارزیابی های انجام گرفته شده به راه های بسیار موثر جهت پیشگیری از خودکشی ختم شود.

آموزش مهارت‌های زندگی و تاب‌آوری

برنامه‌های آموزش مهارت‌های اجتماعی و عاطفی به دانش آموزان کمک می‌کند با بحران‌ها، استرس و فشار همسالان بهتر مقابله کنند. این آموزش‌ها شامل:

• مهارت حل مسئله
• مدیریت خشم و استرس
• مهارت نه گفتن

تقویت عزت‌نفس و اعتماد به نفس
می‌باشد که نقش مهمی در جلوگیری از خودکشی دارد.

دسترسی به خدمات درمانی و مشاوره

درمان‌های تخصصی روان‌درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) و دارودرمانی در موارد شدید، می‌توانند در کاهش خطر خودکشی بسیار مؤثر باشند. همچنین راه‌اندازی خطوط تلفنی حمایت روانی در مدارس و جوامع برای ارتباط سریع با متخصصان ضروری است.

پیشگیری از خودکشی در بین دانشجویان

دوران دانشگاه از این نظر که دانشجویان برای اولین بار دور از خانه و خانواده خود زندگی می کنند و دسترسی کمتری به حمایت خانواده و دوستان دارند، می تواند در زمینه ایجاد مشکلاتی در سلامت روان دانشجویان بسیار موثر باشد.

پیشگیری از خودکشی در بین دانشجویان کمی دشوارتر است چرا که در اکثر موارد این گروه نشانه ای مبنی بر تصمیم گیری برای خودکشی از خود به جای نمی گذارند و دنبال کمک گرفتن از کسی نیستند.

با این حال باز هم راه های زیادی برای انجام اقدامات فوری جهت دور کردن آنها از اقدام به خودکشی وجود دارد. این در حالی است که افزایش فشار تحصیلی، سازگاری با محیط جدید و تلاش برای ادغام شدن در یک سیستم آموزشی جدید می تواند منبع استرس دانشجویان را افزایش دهد.

از سوی دیگر دانشگاه ها زمینه تجربه دانشجویان در زمینه مصرف مواد مخدر و مصرف الکل را بیشتر کرده و این عامل به تنهایی می تواند زمینه ساز خودکشی دانشجویان شود.

بر اساس بررسی های انجام گرفته شده حداقل یک نفر از هر 4 جوان تحصیل کرده در دانشگاه برای یک بار هم که شده در زندگی به خودکشی فکر کرده است.

اتخاد رویکرد درست دانشگاه به موضوع سلامت روان دانشجویان

ایجاد روابط صمیمانه بین دانشجویان و کارکنان دانشگاه

تشویق دانشجویان به ابراز مشکلات و مسائل خود

شناسایی دانشجویانی که مشکلاتی در زمینه های خاصی داشته و پیگیری کردن وضعیت آنها برای کمک بیشتر

تلاش برای افزایش تعاملات بین دانشجویان دانشگاه های مختلف

آگاه کردن دانشجویان نسبت به عواقب منفی خودکشی و ایجاد نگرش منفی در مورد این اقدام

تشویق دانشجویان برای مراجعه به مشاوره خانواده و ارائه دهندگان خدمات اجتماعی در دانشگاه برای حل مشکلات شخصی

ارائه آموزش های بسیار ویژه در مورد افزایش آگاهی جوانان برای پیشگیری از خودکشی

پشتبانی گسترده از دانشجویانی که از سلامت روان کاملی برخوردار نیستند.

ایجاد ابتکارات خاص برای مقابله با هر گونه قلدری، تبعیض و آزار و اذیت بین دانشجویان در محیط دانشگاه

اگر انسان زودرنجی هستید و از حساسیت بیش از اندازه خود خسته شده اید مقاله رو به رو را بخوانید: درمان زودرنجی

سخنی از مشاوران آویژه

خودکشییک زنگ خطر است که نباید نادیده گرفته شود. ترکیبی از آموزش، حمایت عاطفی، دسترسی به درمان، و ایجاد محیط‌های امن می‌تواند به جلوگیری از خودکشی نوجوانان و جوانان کمک کند.

هر فردی مانند والدین، معلمان، دوستان یا مشاوران می‌تواند در مسیر نجات یک جان، نقشی حیاتی ایفا کند.

پیشگیری از خودکشی نیازمند همکاری همه‌جانبه خانواده‌ها، مدارس، مراکز درمانی، سیاست‌گذاران و رسانه‌ها است. با ارتقای آگاهی، گسترش خدمات مشاوره، و پشتیبانی اجتماعی، می‌توان از مرگ‌های قابل پیشگیری جلوگیری کرد. بیایید با هم به آینده‌ای ایمن‌تر برای نوجوانان‌مان بیندیشیم.

به خاطر بسپاریم: خودکشی پایان راه نیست، بلکه علامتی است که باید به آن گوش فرا دهیم.