سوگ فرزند و راهکار مقابله با آن

مرگ فرزند یکی از یا شاید غم انگیز ترین حادثه ای است که می تواند برای والدین رخ دهد، چرا که هیچ والدی انتظار ندارد که شاهد مرگ فرزندش باشد.

🖤 چه مرگ کودک ناگهانی بوده باشد یا پس از یک دوره بیماری، دردش متفاوت با هر درد دیگری است.

🖤 دردی است که کنار آمدن با آن ممکن است دشوار تر از هر نوع سوگ یا فقدان دیگری باشد.

این مقاله مرکز مشاوره خانواده آویژه با فراهم آوردن چند نکته روانشناختی در تلاش است تا به افرادی که با این حادثه دست و پنجه نرم می کنند، کمک کند.

🖤 ابتدا بهتر است سوگ را بشناسیم.

بر اساس نظر روانشناسان سوگ یک سری مراحل دارد. این نکته به این معنی است که هر فرد سوگوار از این مراحل رد می شود و مشکل جایی به وجود می آید که فرد در یکی از این مراحل بماند.

🖤 بله، غم و اندوه پس از از دست دادن فرزند می تواند یک روند طولانی و دشوار باشد؛ اما پایان ناپذیر نیست.

این مراحل واکنش‌های غم و اندوه رایجی هستند، اما هرکسی به‌طور متفاوتی غم را تجربه می کند، مخصوصاً زمانی که برای کودک سوگواری می‌کند. شما ممکن است فقط برخی از این واکنش ها را تجربه کنید، ممکن است آنها را در این ترتیب تجربه نکنید یا هر مرحله را برای مدت زمان متفاوتی تجربه کنید. همچنین ممکن است این مراحل را بیش از یک بار تجربه کنید. اما در نهایت مهم این است که بتوانید از این مراحل عبور کنید.

مراحل پشت سر گذاشتن سوگ

پنج مرحله غم و اندوه معمولاً شامل انکار، خشم، چانه زنی، افسردگی و پذیرش است.

💥انکار

انکار اغلب، اما نه همیشه، مرحله اولیه اندوه است. انکار روشی است که مغز شما برای محافظت از شما در برابر احساسات طاقت فرسا یا تکان دهنده دارد. در این مرحله شما مرگ را باور نمی کنید. مدام منتظر این هستید که کودک را ببینید، با او حرف می زنید و ممکن است همچنان کارهای مربوط به او را انجام بدهید.

💥 خشم

خشم می تواند متوجه افراد یا چیزهای زیادی باشد: خودتان، خدا، پزشکان یا هر کس دیگری که ممکن است (از دیدگاه شما) مسئول مرگ فرزندتان باشد.

💥 چانه زنی

شما در این مرحله درگیر گفتگوهای درونی با خودتان یا خدا هستید. چرا این اتفاق افتاد. نباید اینطور می شد. مگر ما چه کار کرده بودیم. شما با این سوالات به دنبال علت این حادثه هستید ولی آن را پیدا نمی کنید.

💥 افسردگی

شما احتمالا از تمام مراحل بالا رد شدید. می دانید فرزندتان رفته و هیچ پاسخی نیست و کاری نمی شود کرد. در این مرحله غم، اندوه و درماندگی زیادی تجربه می کنید.

💥 پذیرش

پذیرش مرحله ای است که در آن ذهن شما در نهایت توانسته است مرگ فرزندتان را بپذیرد و شروع به حرکت به جلو کند. این مرحله پایان سوگ است، نه به این معنی که دیگر احساسات منفی ندارید بلکه توانستید این تغییر را ببینید و علی رغم درد به زندگی ادامه دهید.

ممکن است این سوال پیش بیاید که تفاوت این مراحل یا تفاوت سوگ به سن فرزند هم مرتبط است؟ باید گفت که از دست دادن فرزند در هر سنی عمیق است.

🖤 والدین کودکان خردسال به شدت درگیر زندگی فرزند خود هستند و مرگ او تقریبا تمام جوانب زندگی آنها را تغییر می دهد و خلاء عظیمی را بر جای می گذارد.

🖤 وقتی یک کودک یا نوجوان فوت می کند، دشواری عاطفی جدی به دنبال خواهد داشت، چرا که کودکان در این سن توانایی خود را پیدا می کنند، افراد مستقلی شده اند.

🖤 در نهایت هنگامی که یک فرزند بالغ می میرد، شما نه تنها یک کودک، بلکه اغلب یک دوست صمیمی را از دست می دهید. او از خود خاطرات بیشتری به جا گذاشته است. او تقریبا در تمام صحنه های زندگی شما حضور داشته.

🖤 شما ممکن است پیوندی با نوه هایتان را هم از دست بدهید. شما برای آرزوهایی که دیگر محقق نمی شود و کارهایی که نتوانسته اید برای آنها انجام بدهید، غمگین بشوید.

این درد ها برای همیشه بخشی از وجود شما خواهد بود. با این حال، با گذشت زمان، بیشتر والدین راهی به جلو پیدا می‌کنند، اما در ابتدا، ضربه ناشی از سوگ می تواند اثرات بی شماری بر روی جسم و روح افراد داشته باشد. شناسایی این نشانه ها و توجه به آنها می تواند به شما کمک کند تا راحت و سریع تر بر سوگ خود غلبه کنید.

۱۱ تاثیر مهمی گریه دارد و باید بدانید! این مقاله را حتما بخوانید: گریه کردن چه تاثیری بر بدن ما دارد؟

نشانه های سوگ فرزند

در زیر به چند مورد از تاثیرات سوگ و نشانه های آن خواهیم پرداخت و سپس راهکار های مقابله ای را مرور خواهیم کرد:

تاثیرات جسمی

🔳 ناراحتی گوارشی

🔳 اشتهای کم، کاهش وزن

🔳 پرخوری برای آرام شدن، افزایش وزن

🔳 درد قفسه سینه، احساس گرفتگی در قفسه سینه

🔳 حساسیت بیش از حد به صدا

🔳 تنگی نفس و احساس خفگی

🔳 کمبود انرژی

🔳 مشکلات خواب

🔳 درد های مبهم

تاثیرات روانی

🔳 احساس غم، احساس غم ممکن است به خصوص در زمان هایی که تنها هستید یا مشغول انجام یک فعالیت هستید به سراغتان بیاید

🔳 احساس خشم، این احساس به دو علت بروز می کند، یکی ناامیدی ناشی از اینکه نتوانستید فرزند خود را نجات بدهید. دوم، ناامیدی به دلیل درماندگی و اضطراب شما در کنترل موقعیت.

🔳 احساس گناه، این احساس از این تفکر نشات می گیرد که والد فکر می کند من می توانستم کاری بکنم تا جلوی این اتفاق را بگیرم یا می توانستم والد بهتری باشم

🔳 اضطراب، احساس ناامنی و آگاهی زیاد نسبت به مرگ خود و اطرافیان. ترس از آینده و از دست دادن دیگران

🔳 احساس تنهایی، احساس تنهایی حتی در حضور دیگران

🔳 احساس خستگی، دشواری در انجام دادن فعالیت ها و نداشتن انرژی. بی اهمیتی نسبت به اتفاقات و کار ها

🔳 درماندگی، وقتی فرزند شما اولویت اصلی در زندگی تان بوده، حالا با نبود او کنترل و مدیریت زندگی سخت می شود

🔳 شوک، فرقی ندارد که مرگ ناگهانی بوده یا نه، حتی اگر ذهن شما بداند چه اتفاقی افتاده، احساسات و هیجانات همچنان واکنش خود را دارند

🔳 کرختی، این یک پاسخ طبیعی و محافظتی به غم شدید است. والد ممکن است احساس خالی بودن داشته باشد.

سایر تاثیرات شناختی و اجتماعی سوگ فرزند

🔳 گیجی، دشواری در تمرکز یا فکر کردن، فراموشی زیاد

🔳 درگیری ذهنی، فکر کردن زیاد در مورد حادثه و احساس خود نسبت به مرگ فرزند

🔳 اجتناب و دوری از محیط های اجتماعی، از دست دادن مهارت های اجتماعی، عدم تماشای تلویزیون و قطع ارتباط مجازی و حقیقی با افراد

🔳 رویا و کابوس در مورد فرزند

۱۰ راهکار برای رهایی از عذاب وجدان! این مقاله را حتما بخوانید: چگونه از احساس گناه خلاص شویم؟

نحوه درمان سوگ فرزند:

نگران نباشید، لیست بالا ممکن است ترسناک و ناامید به نظر برسد اما بدانید که همه این واکنش ها طبیعی و قابل انتظار هستند و معمولاً، به مرور زمان رقیق می‌شوند، زیرا مغز ما طوری طراحی شده است که کمک کند تا با شرایط سازگار شویم.

اما توجه داشته باشید که اگر احساس می‌کنید غم و اندوه شما با گذشت زمان بدتر می‌شود، بهتر است که از یک مشاوره خانواده کمک بگیرید. مثلا اگر بعد از چند ماه نمی توانید به طور معمول غذا بخورید یا بخوابید، نمی توانید به نیازها و مسئولیت های اساسی خود رسیدگی کنید (مراقبت از بچه های دیگر یا رفتن به سر کار)، اگر درگیر رفتار مضر (مانند نوشیدن زیاد الکل، مواد مخدر و ..) شده اید، یا افکار مکرر خودکشی و آسیب رساندن به خود دارید.

برای کنار آمدن با درد بزرگی شبیه این نه، یک دستورالعمل واحد یا چهارچوب زمانی وجود ندارد. هر کسی مسیر شخصی خود را برای مقابله با این رنج دارد، اما فهرستی که در دو بخش در پایین آمده، گزینه های متنوعی را شامل می شود که شما می توانید با در نظر گرفتن شرایط خودتان هر کدام از آنها را انجام بدهید. اما یادتان باشد پیگیری مهم ترین اصل است و البته که زود ناامید نشوید.

استراتژی های مقابله ای کوتاه مدت از دست دادن فرزند

🔴 به طور منظم غذا بخورید.

🔴 به اندازه کافی بخوابید یا سعی کنید مکرراً استراحت کنید حتی اگر خواب واقعی دشوار یا غیرممکن باشد.

🔴 پیاده روی کنید

🔴 سلامتی خود را جدی بگیرید (به صورت منظم به پزشک مراجعه کنید و چکاپ انجام بدهید)

🔴 تا جایی که ممکن است به یک برنامه روزانه منظم پایبند باشید.

🔴 سعی کنید از تصمیمات بزرگ یا تغییرات عمده زندگی اجتناب کنید.

🔴 کمک بخواهید و به دیگران اجازه کمک بدهید. درخواست کمک چه در کارهای ساده یا مهم

🔴 احساسات خودتان را ببینید و به خودتان سخت نگیرید. ( من غمگینم، من عصبانی هستم و … )

🔴 دعا کنید و سعی کنید معنویت را در زندگی خودتان پررنگ تر کنید

🔴 ورزش و طبیعتگردی را فراموش نکنید

🔴 با افراد آرام و مثبت بیشتر وقت بگذرانید

چگونه ترس از مرگ را از بین ببریم؟ این مقاله را بخوانید: ترس از مرگ

استراتژی های مقابله ای بلند مدت

🔵 شما درد سختی را تجربه کردید و ممکن هست اشتباهاتی داشته باشید یا تغییر کرده باشید. نگران نباشید.

🔵 نه گفتن را تمرین کنید. ما انرژی روانی محدودی داریم و شما همین الان هم ذهن و روح خسته ای دارید.

🔵 به دنیای هنر نزدیک بشید. یاد گرفتن یک فعالیت هنری یا صرفا لذت بردن از هنر خوب را تجربه کنید. ( تماشای گالری نقاشی، فیلم خوب یا کنسرت و نمایش جذاب)

🔵 احساسات و افکار خودتان را روی کاغذ بیارید. از فرزندتان بنویسید

🔵 در این مدت کاری را انجام دهید که در آن مهارت دارید

🔵 با خود تا حد امکان مهربان و دلسوز باشید، به خصوص در صحبت های درونی. اگر کمک می کند، می توانید سعی کنید مانند یک مربی مهربان و حامی با خودتان صحبت کنید یا مثل اینکه با کسی که دوستش دارید صحبت می کنید که این مشکل را پشت سر گذاشته است.

🔵 خاطرات مثبت و دوست داشتنی فرزندتان را به خاطر بسپارید. وقتی به آنها فکر می کنید این خاطرات را با دیگران به اشتراک بگذارید

🔵 گاهی اوقات انجام سرگرمی ها، علایق یا تشریفات مورد علاقه فرزندتان مانند رفتن به مکان های مورد علاقه او یا خوردن غذاهای مورد علاقه او می تواند یک ارتباط آرامش بخش باشد. با دوستان فرزندتان ارتباط بگیرید.

🔵 فکر کردن به روش هایی که می توانید به طرق کوچک یا بزرگ به فرزندتان احترام بگذارید، ممکن است کمک کند. می توانید به نیت فرزندتان کار خیری انجام بدهید یا پروژه های نیمه کار او را تکمیل کنید. می توانید به یاد او درخت بکارید یا به کودکان بیمار یا بی سرپرست کمک کنید و در انجمن های مختلف فعالیت داوطلبی داشته باشید.

🔵 به درمان فردی یا گروه های حمایتی فکر کنید.

فکر مرگ عزیزان تان شما را آزار میدهد؟ این مقاله را بخوانید: ترس از دست دادن عزیزان

تفاوت در نحوه سوگواری والدین

والدین بسته به جنسیت و نقش روزانه آنها در زندگی کودک ممکن است به طرق مختلف غمگین شوند.

⚫ یکی از والدین ممکن است متوجه شود که صحبت کردن کمک می کند، در حالی که دیگری ممکن است برای غصه خوردن به تنهایی نیاز به زمان آرام داشته باشد.

⚫ انتظارات فرهنگی و تفاوت نقش نیز بر نحوه سوگواری والدین تأثیر می گذارد.

⚫ معمولاً از مردان انتظار می رود که احساسات خود را کنترل کنند، قوی باشند و مسئولیت خانواده را بر عهده بگیرند.

⚫ ممکن است از زنان انتظار می رود که آشکارا گریه کنند و بخواهند در مورد غم خود صحبت کنند.

⚫ اگر شما یک والد شاغل هستید، ممکن است برای فرار از غم و اندوه و یادآوری های روزانه در خانه، بیشتر درگیر شغل خود شوید.

⚫ والدینی که در خانه می‌مانند ممکن است با یادآوری‌های دائمی احاطه شوند و اکنون که شغل او به‌عنوان مراقب ناگهان به پایان رسیده است، احساس بی‌هدفی کنند. این امر به ویژه برای والدینی که ماه ها یا حتی سال ها را صرف مراقبت از کودک مبتلا به بیماری کرده اند، صادق است.

⚫ سوگواری برای فرزند می تواند رابطه والدین را نیز تحت الشعاع قرار دهد، تفاوت زنان و مردان در برخورد با سوگ و عدم درک متقابل از همدیگر می تواند مشکل آفرین باشید.

⚫ به خاطر داشته باشید که هر کسی متفاوت با سوگ برخورد می کند و البته اینکه شما و همسرتان همچنان دغدغه مشترک دارید و بیشتر از هر فرد دیگری می توانید به هم کمک کنید.

⚫ اگر فرزند دیگری دارید بدانید که آنها قرار نیست جای فرزند از دست رفته را بگیرند بلکه قرار است راه و روش متفاوتی از عشق ورزیدن و زندگی را به شما بیاموزند. به درد و رنج آنها نیز توجه کنید.

⚫ شفاف و صادقانه در خانواده در مورد این موضوع صحبت کنید و از هم یاری بخواهید.

⚫ سوگ فرزندتان نباید شما را در مقابل اعضای خانواده قرار دهد بلکه باید موضوعی برای همدلی و عشق بیشتر باشد. حالا شما انگیزه ای دارید، فردی که بخاطرش باید انسان بهتری باشید و زندگی زیباتری را بسازید برای خودتان و دیگران.

چگونه بعد از مرگ مادر آرام شویم؟ این مقاله را بخوانید: چطور با مرگ مادر کنار بیاییم؟

سخنی از مشاوران آویژه

ضرب‌المثلی وجود دارد که می‌گوید «زمان همه زخم‌ها را التیام می‌بخشد»، اما در مورد غم و اندوه کاملاً صادق نیست. مهم نیست که چقدر خوب از دست دادن خود را “پذیرفته اید”، شما همیشه در غم از دست دادن فرزند خواهید بود. شما هنوز هم هر از گاهی احساس غم و اندوه و از دست دادن و ناامیدی خواهید داشت. با این حال، زمان اندوه شما را آرام می کند. هنگامی که شروع به بهبودی کردید، شما وارد یک دنیای جدید خواهید شد. زندگی شما ادامه خواهد داشت و یاد فرزندتان همیشه جایگاه ویژه ای در قلب شما خواهد داشت.